Bakı - 2014
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ
YANINDA
STRATEJİ ARAŞDIRMALAR MƏRKƏZİ
YAŞIL İNKİŞAF:
ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ
ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
- 2 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
Ön söz
8
Giriş
11
Fəsil 1. Yaşıl iqtisadiyyat 14
1.1. Nəyə görə yaşıl iqtisadiyyat?
14
1.2. Yaşıl iqtisadiyyat nədir?
15
1.3. Yaşıl iqtisadiyyata təşəbbüs
17
1.4. Yaşıl iqtisadiyyatda fiskal siyasət
21
1.5. Yaşıl iqtisadiyyat və məşğulluq
26
1.6. Yaşıl iqtisadiyyat
və beyin mərkəzləri
31
1.7. Yaşıl iqtisadiyyat və Korporativ Sosial Məsuliyyət
34
1.8. Yaşıl iqtisadiyyatın mənfi tərəfləri varmı?
41
1.9. Yaşıl iqtisadiyyat və Azərbaycan
42
Fəsil 2. Alternativ və bərpa olunan enerji mənbələri 51
2.1. Giriş
51
2.2. Alternativ (bərpa olunan) enerji mənbələrinin
əsas inkişaf prinsipləri
54
2.3. Sosial-iqtisadi inkişaf
54
2.4. Enerji resurslarına çıxış
55
2.5. Enerji
təhlükəsizliyi
56
2.6. İqlim dəyişikliyi və ətraf mühitə təsirin azaldılması
57
2.7. AEM-in inkişafına mane olan baryerlər
58
2.7.1. Sosial-mədəni baryerlər
58
2.7.2. İnformasiya və məlumatlılıq baryerləri
59
2.7.3. Bazar uğursuzluqları və iqtisadi baryerlər
60
2.8. Alternativ (bərpa olunan) enerji mənbələrinin
normativ-hüquqi çərçivədə inkişaf etdirilməsi
61
2.9. Yaşıl tarif (Feed-in Tariff)
64
2.10. Azərbaycanda alternativ (bərpa olunan)
enerji
mənbələrinin inkişaf perspektivi
67
2.11. Nəticə
73
Mündəricat
- 3 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
Fəsil 3. Enerji subsidiyaları 75
3.1. Giriş
75
3.2. Enerji subsidiyalarının təsnifatı və hesablanması
76
3.2.1. Enerji subsidyalarının təsnifatı
76
3.2.2. Enerji subsidiyalarının hesablanması
78
3.2.3. Enerji subsidiyalarının tətbiqi
81
3.3. Subsidiyaların iqtisadi, sosial və ekoloji təsiri
83
3.3.1. Enerji subsidiyalarının iqtisadi təsiri
83
3.3.2. Enerji subsidiyalarının
sosial təsiri
87
3.3.3. Enerji subsidiyalarının ekoloji təsiri
88
3.4. Enerji subsidiyaları islahatları, dünya təcrübəsi və Azərbaycan
92
3.4.1. Ölkələr üzrə enerji subsidiyaları və həyata keçirilən islahatlar
92
3.4.2. Azərbaycanda enerji subsidiyaları
99
3.4.3. Subsidiya reformlarına dair öyrənilmiş dərslər
105
Fəsil 4. Enerji səmərəliliyi və fiskal siyasət 106
4.1. Enerji səmərəliliyinin təmin edilməsində fiskal alətlərin rolu
106
4.2. Beynəlxalq təcrübədə
fiskal alətlərdən istifadə
107
4.3. Nəticə
112
4.4. Azərbaycanda fiskal alətlərdən istifadənin inkişaf perspektivləri 114
Fəsil 5. Azərbaycanda davamlı enerji siyasəti 118
5.1. Azərbaycanda ümumi enerji istehlakı
118
5.2. Azərbaycanın ümumi enerji səmərəliliyi göstəriciləri
120
5.3. Ev təsərrüfatlarında enerji səmərəliliyi
121
5.4. Nəqliyyat Sektoru
126
5.5. Sənaye sektoru
130
5.6. Energetika sektorunda enerjiyə qənaət
132
5.7. Nəticə
və tövsiyyələr
135
Fəsil 6. Enerji səmərəliliyi: İnstitutsional aspektlər 136
- 4 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
Cədvəllər
Cədvəl 1.1. Yaşıl iqtisadiyyat üzrə fəaliyyət göstərən əsas qurumlar
Cədvəl 1.2. Yaşıl iqtisadiyyat
Cədvəl 1.3. Azərbaycan İqtisadiyyatının Yaşıllaşdırılmasının
SWOT (GZİT) analizi
Cədvəl 2.1. Son enerji istehlakında bərpa olunan enerji mənbələri (%)
Cədvəl 2.2. AEM-in vacib xüsusiyyətləri
Cədvəl 2.3. AEM-ə dair ən mühüm
dəstək siyasəti seçimləri
Cədvəl 2.4. Azərbaycanda bərpa olunan enerji mənbələrinin potensialı
Cədvəl 2.5. Dövlət Agentliyinin fəaliyyəti nəticəsində istifadəyə verilmiş
obyektlər
Cədvəl 3.1. Enerji Subsidiyalarının əsas növləri
Cədvəl 3.2. Neft məhsulları, elektrik, təbii qaz və kömür üçün vergi
sonrası subsidiyalar (2011) %-lə
Cədvəl 3.3. Köçürmələr matrisi (kömür mədənlərində dəstək siyasətinə
dair nümunə)
Cədvəl 4.1. Avropa Birliyində enerji vergilərinin ümumi vergilərdə payı (%)
Cədvəl 4.2. Avropa Birliyi ölkələrində enerji səmərəliliyinin dövlət
sektorunda artırılması imkanları
Şəkillər
Şəkil 1.1. Davamlı inkişafın
yol xəritəsi
Şəkil 1.2. Avropada külək enerjisi sektorunda çalışanların məşğulluğa təsiri
Şəkil 1.3. 2011-ci ildə müxtəlif iqtisadiyyat sektorlarının gəlirləri
Şəkil 2.1. İsrailin Derriqat Bədəvi kəndində günəş panelləri
Şəkil 2.2. AEM üzrə dəstək tədbirləri
Şəkil 3.1. Enerji subsidiyalarının sosial, iqtisadi və ekoloji təsiri
Şəkil 3.2. İstehlak subsidiyalarının miqyası və maliyyələşdirilməsi*
Şəkil 3.3. Enerji subsidiyaları və CO2 emissiyası
Şəkil 3.4. Qazıntı yanacaqları (fossil fuel) üzrə CO2 emissiyası
Şəkil 3.5. Ayrı-ayrı ölkə qrupları üzrə 2004-2010-cu illərdə büdcədən
verilən enerji subsidiyaları (ÜDM-də %-lə)
İllüstrasiyalar