YeniÇAĞ'da avrupa

Yeniçağ'da Avrupa Final Yayınları ÖSS Tarih

YENİÇAĞ'DA AVRUPA

• 
  Ortaçağ'da Batı Hristiyanlığını temsil eden Katolik Kilisesi, dinî hakların yanısıra siyasi haklara da sahipti. Düşünce alanında kilisenin koyduğu normlar geçerliydi. Yeniçağ’da, bu tabloyu değiştirecek büyük gelişmeler meydana geldi ve sonuçta Avrupa yeni özellikler kazandı. Avrupalının dünya görüşü ve yaşam tarzı değişti. Bu gelişmeler şöyle özetlenebilir:
  

• 
  Feodalitenin siyasi bir sistem olmaktan çıkışı ve milli monarşilerin kuruluşu,
  
• 
  Papa ile krallar arasındaki mücadelenin krallar lehine sonuçlanması,
  
• 
  Mahalli iktisadi faaliyetlerin uluslararası bir nitelik kazanması,
  
• 
  Hümanizm ve Rönesans hareketleri ile düşünce inkılabının başlaması,
  
• 
  Reform hareketlerinin Katolik Kilisesi'ni sorgulaması ve Protestanlığın yeni bir mezhep olarak yükselmesi,
  
• 
  Uzun mezhep mücadelesi sonunda, Avrupalının bir arada yaşamayı mümkün kılacak şartları yaratması.
  

Feodalitenin Çözülmesi

• 
  Almanya:
  

• 
  Habsburg Hanedanı, feodal beylikleri etkisiz hale getirerek Almanya ve Avusturya’da yönetimi ele geçirdi. Kutsal Roma- Germen İmparatorluğu en geniş sınırlara ulaştı ve Avrupa'nın mutlak hakimiyeti konusunda Osmanlı ile de mücadele etti.
  

• 
  İngiltere:
  

• 
  Yüzyıl Savaşları’ndan sonra çıkan iç savaş (İki Gül Savaşı) sırasında derebeyler birbirlerini mahvetti. Sonunda Tudor Hanedanı ülkede mutlak hakimiyet kurdu. İngiltere güçlü bir deniz devleti ve sömürge imparatorluğu haline geldi.
  

• 
  Fransa:
  

• 
  XI. Lui, soyluların Yüzyıl Savaşları'ndaki kayıplarından yararlanarak, feodal beyliklerin çoğunu ortadan kaldırdı. Güçlü bir merkezi yapı kurdu.
  

• 
  İspanya:
  

• 
  Aragon Kralı Ferdinand ile Kastilya Kraliçesi İzabella, feodal beyliklerin çoğunu yıkarak, İspanya'da monarşik bir yönetim kurdular. Bu arada Müslüman Beni Ahmer Devleti’ni de yıktılar.
  

• 
  Sonuç: Feodalite yıkılarak, mutlak monarşiler kuruldu. Avrupa’nın siyasi yapısı değişti. Kralların zihninde ülke kavramı oluştu. Savaş teknolojisi değişti. Sürekli ordular kuruldu. Papa’nın siyasi gücü azaldı. Devletlerarası ittifaklar oluştu. Devletler arasında ekonomik rekabet ve sömürgecilik yarışı arttı.
  

Coğrafi Keşifler

• 
  Nedenleri:
  

• 
  Doğudan gelen ticaret yollarının Müslüman devletlerin eline geçmesi.
  
• 
  Avrupalıların, Doğu ülkeleriyle doğrudan ticaret yapmak ve daha ucuza mal alabilmek için yeni yollar aramaya yönelmesi.
  
• 
  Venedik ve Ceneviz’in, diğer Avrupa devletlerini Akdeniz ticaretinden men etmesi.
  
• 
  Yeni pazar ve hammadde kaynaklarına ihtiyaç duyulması.
  
• 
  Paranın kaynağı olan kıymetli madenlere ihtiyacın artması.
  
• 
  Avrupalıların dünyayı tanıma ve Hristiyanlığı yayma arzusu.
  

• 
  Keşifleri Kolaylaştıran Faktörler:
  

• 
  Haçlı seferlerinde Müslümanlarla diyalog kuran Batılıların coğrafi bilgilerinin değişmesi.
  
• 
  Dünyanın yuvarlak olduğunun öğrenilmesi.
  
• 
  Avrupalıların pusulayı öğrenmeleri.
  
• 
  Cesur gemicilerin yetişmesi.
  
• 
  Okyanuslara dayanıklı gemilerin yapılması.
  

• 
  Portekizlilerin Keşifleri:
  

• 
  Afrika'yı dolaşarak Hindistan'a varmak üzere seferler düzenlendi. Bartelmi Diyaz Afrika'nın güneyini dolaşarak Ümit Burnu’na vardı (1486). Vasko dö Gama Hint Okyanusu'nu geçerek Hindistan'ın batısındaki Kalikut Limanı'na ulaştı. Portekizli gemiciler bir tesadüf sonucu Brezilya sahillerine çıktılar. Burası kısa zamanda kolonileştirildi. Portekizliler Hint ticaretine hakim oldular. Baharat Yolu ticareti böylece Ümit Burnu'na yöneldi.
  
• 
  İspanyolların Keşifleri:
  

• 
  Kristof Kolomb, Batıya doğru gidilerek Hindistan'a varılacağı düşüncesiyle Atlas Okyanusu'na açıldı. Bahama Takım Adaları'ndan San Salvador'a ulaştı. Daha sonra Orta ve Güney Amerika'ya vardı. Fakat yeni bir kıta keşfettiğini anlamadı. Kolomb'un bulduğu yerlerin yeni bir kıta olduğunu, İtalyan gemici Ameriko Vespuci anladı. Daha sonra Kortez, İspanya adına Meksika'yı zaptetti.
  

• 
  Dünya'nın Dolaşılması:
  

• 
  Portekiz gemici Macellan, Şarlken'in desteğiyle 1519'da İspanya 'dan denize açıldı. Güney Amerika kıyılarını takip ederek Macellan Boğazı'nı aştı. Büyük Okyanus'u geçerek Filipinlere ulaştı. 1521'de ölünce, yerine geçen Del Kano seyahatı tamamlayarak 1522'de İspanya'ya döndü. Böylece Dünya'nın yuvarlak olduğu ispatlandı.
  

• 
  Sonuçları:
  

• 
  Keşifler evrensel düzeyde etki bıraktı.
  
• 
  Amerika'nın yerli kültürleri Aztek, İnka ve Maya medeniyetleri yok edildi.
  
• 
  Ticaret yolları değişti. Akdeniz limanları ticari önemini kaybetti. Atlas Okyanusu kıyılarında yeni ticaret merkezleri ortaya çıktı.
  
• 
  Portekiz ve İspanyollar sömürge imparatorluklar kurdular. Sömürgeleştirme yarışı başladı.
  
• 
  Keşfedilen ülkelerden Avrupa'ya bol miktarda ham madde getirildi. Avrupa ürünleri yeni pazarlar buldu. Sanayileşme süreci hızlandı.
  
• 
  Ticaret alanı genişledi. Burjuva sınıfı güçlendi. Soylular eski imtiyaz ve servetlerini kaybettiler.
  
• 
  Avrupa'dan, keşfedilen yerlere göç yapıldı.
  
• 
  Afrika'dan yığınlarca insan kaçırıldı. Batı'da esir ticareti yaygın bir sektör haline geldi.
  
• 
  Hristiyanlık yeni ülkelere yayıldı.
  
• 
  Kilise öğretisinin yanlış olduğu anlaşıldı. Kiliseye olan güven sarsıldı.
  
• 
  Avrupa'nın bilim ve düşünce hayatında önemli değişiklikler meydana geldi. Rönesans ve Reform hareketleri başladı.
  

• 
  Coğrafi Keşifler'in Osmanlı'ya Etkisi:
  

• 
  Keşifler, Türk ve İslam dünyası için zararlı oldu. Avrupa ülkeleri güçlenirken Müslüman ülkeler zayıfladı. Akdeniz limanlarının ticari önemini kaybetmesi Osmanlı’nın gümrük gelirlerini azalttı. Bol miktarda altın ve gümüşün Akdeniz havzasına girmesi fiyatları yükseltti. Bunun sonucunda Osmanlı ülkesinde de enflasyon arttı.
  

Rönesans

• 
  Kelime anlamı yeniden doğuş demek olan Rönesans, geniş anlamıyla XV. ve XVI. yüzyıllarda batı Avrupa'da edebiyat, sanat ve bilim alanında meydana gelen gelişmeleri ifade eder.
  

• 
  Nedenleri:
  

• 
  Avrupa'nın Endülüs Emevi Devleti ve Sicilya aracılığıyla İslam medeniyetini tanıması.
  
• 
  Eski Yunan ve Roma bilim, felsefe, edebiyat ve sanat eserlerinin incelenmesi.
  
• 
  Ortaçağ düşünce ve inançlarının terk edilmesi.
  
• 
  Matbaanın geniş kullanım alanına girmesiyle yeni buluş ve düşüncelerin yayılması.
  
• 
  Kültür ve sanat faaliyetlerini destekleyen, bilim adamları ve sanatkarları himaye eden varlıklı kişilerin ortaya çıkması.
  

• 
  Rönesans İtalya'da doğmuştur. Bunun sebepleri arasında, İtalya'nın coğrafi konumu itibariyle İslam kültüründen etkilenmesi, Eski Roma mirasına sahip olması, İtalyan halkının zenginliği ve ülkede düşünce özgürlüğünün varlığı başta gelir.
  

• 
  İtalya'da Rönesans XIV. yüzyıl sonlarında Hümanizm ile başladı. Eski çağ eserlerinin incelenmesi ve bu tip eserlerin meydana getirilmesi arzusuyla akademiler kuruldu. Hümanizm, insanın kendi yasalarını yapmasını, kendi haklarına sahip çıkmasını ve kendisini yüceltmesini öngörmüştür.
  

• 
  XV. yüzyılın ortalarına doğru Hümanizm, her türlü fikir faaliyetini etkiledi. Sanatta Realizm ön plana çıktı. Resimde Rafael ve Leonardo, mimaride ise Mikelanj ün kazandılar. Rönesans zamanla öteki Avrupa ülkelerine de yayıldı. Fransa'da kralların gayreti ile başladı. Almanya'da çok yavaş gelişti. Alman Hümanistleri daha çok dini metinleri incelediler. İngiliz hümanistlerinden Şekspir, konularını tarihten alarak ünlü eserler yazdı.
  

• 
  Bilim alanında da önemli gelişmeler oldu. Ko-pernik Dünya'nın yuvarlak olduğunu ve Güneş’in etrafında döndüğünü ortaya koyarak, Newton ise Yerçekimi Kanunu’nu bularak yeni ufuklar açtılar.
  

• 
  Sonuçları:
  

• 
  Avrupa'da fikir hareketi canlandı. Ortaçağ’ın skolastik düşüncesi terk edildi.
  
• 
  Bilimsel bilgi önem kazandı. Rasyonalizm akımı yayıldı. Kilise öğretisine olan güven iyice sarsıldı. Reform hareketine zemin hazırlandı.
  
• 
  Teknoloji gelişti. Büyük fabrikalar kuruldu. Askeri sanayideki ilerlemeler Batı'nın savaşlarda üstünlüğü ele geçirmesine yol açtı.
  

Reform

• 
  Reform dini bir harekettir. Kelime olarak yeniden düzenlemek anlamına gelir. Reform düşüncesi, Katolik Kilisesi’nin bozulması üzerine çıkmıştır.
  

• 
  Nedenleri:
  

• 
  Kilisenin bozulması; ıslahat fikrinin yayılması.
  
• 
  Dini metinlerin ulusal dillere çevrilmesi.
  
• 
  Kilise’nin dini ilkelere uymadığının anlaşılması.
  
• 
  Matbaa sayesinde kültürel iletişimin gelişmesi.
  
• 
  Rönesans'ın skolastik düşünceyi sarsması.
  
• 
  Kilise’nin geniş toprakları elinde tutması.
  
• 
  Kilise’nin, endülüjans ve aforoz gibi yetkilerini kullanarak halkı ekonomik yönden sömürmesi.
  

• 
  Reform hareketi Almanya'da başladı. Hareketin öncüsü Martin Luther'dir. Luther, bir bildiri yayınlayarak, Katolik Kilisesi’nin sapmalarını ortaya koydu. Luter'in bildirisi geniş yankı uyandırdı. Papa, Luther'i aforoz etti. Şarlken, Luther'in ülke sınırları dışına çıkarılması kararı aldı. Fakat, krala karşı Luther’in nüfuzundan yararlanmak isteyen bazı prensler Luther’i himaye ettiler. Luther yanlıları, Katolik Kilisesi’nden ayrılarak Protestan Kilisesi'ni kurdular. Almanya’da iç savaş çıktı. Alman birliğini önlemek isteyen Katolik Fransa da Protestanlara yardım etti. Sonunda Ogsburg Antlaşması yapıldı (1555). Protestanlık Almanya’da tanındı. “Bir prens hangi mezhebe girerse, onun bölgesinde yaşayanlar da o mezhebe girecektir” hükmü kabul edildi. Bu hüküm inanç özgürlüğüne aykırıydı.
  

• 
  Fransa'da Reform'un öncülüğünü Kalven yaptı. Kalvenizm, tüm baskılara rağmen yayıldı. Sonunda Nant Fermanı ile resmen tanındı (1598). İngiltere'de Reform, dini alana egemen olmak isteyen kral tarafından başlatıldı ve halka zorla benimsetilmeye çalışıldı. Sonunda İngiltere’de Anglikanizm, İskoçya Presbiteryen mezhepleri kuruldu.
  

• 
  Sonuçları:
  

• 
  Katolik ve Ortodoks mezhepleri yanında Protestanlık ve Kalvenizm mezhepleri ortaya çıktı.
  
• 
  Papa ve Kilise eski itibarını kaybetti. Kilise kendini koruyabilmek için Engizisyon’a baş vurdu.
  
• 
  Eğitim ve öğretim kiliseden alınarak laik bir eğitim sistemi kuruldu.
  
• 
  Katolik Kilisesi’nin mallarına el konuldu.
  
• 
  Protestan prens ve krallar, din işlerinin mutlak hakimi oldular. Kiliseyi kontrollerine aldılar.
  
• 
  Uzun süren mezhep savaşları çıktı. Bu durum, yeni siyasi güçlerin oluşmasına ve Avrupa birliğinin önlenmesine yol açtı. Osmanlı'nın Avrupa içlerine ilerlemesi kolaylaştı.
  

• 
  Osmanlı Toplumu ve Reform:
  

• 
  Osmanlı ülkesinde Hristiyanlara din ve inanç özgürlüğü tanınmış, geniş haklar verilmişti. Kiliseler dini bakımdan bağımsızdı; fakat halk, kilisenin sömürüsüne karşı korunmuştu. Bu nedenle Osmanlı Hristiyanları Reform'dan etkilenmediler.
  

• 
  Aksine, Reform'un oluşması ve yayılmasında hem dini hem de siyasi açıdan Osmanlı etkisinden söz edilebilir. Dini açıdan Osmanlı'nın hoşgörüsü, siyasi açıdan ise, Osmanlı'nın Avrupa birliğini önlemek üzere Protestanları koruması, Reform hareketinin gelişmesi ve yayılması üzerinde etkili olmuştur.
  

Yeniçağ Avrupası'nda Siyasi Gelişmeler:

1) Otuz Yıl Savaşları:

• 
  Alman İmparatoru bütün tebaasını Katolik yapmaya çalışınca, Protestanlar ayaklandılar. Almanya içindeki bu mezhep mücadelesi bütün Avrupa’ya yayıldı. Alman birliğini önlemek isteyen Fransa, Katolik olduğu halde, Almanya’daki Protestanları destekledi. Sonunda Protestanlar başarılı oldular. Westfalya Antlaşması imzalanarak prenslere dini ve siyasi özgürlük tanındı (1648). Prusya Prensliği kurularak bugünkü Almanya'nın temeli atıldı.
  

2) Veraset Savaşları:

• 
  XVIII. yüzyılda, İspanya, Lehistan ve Avusturya toprakları, Avrupa devletleri arasında uzun süren mücadelelere neden oldu. Bu süreçte ittifaklar kuruldu ve birçok savaş yapıldı. Sonunda savaşlardan genel olarak kazançlı çıkan devlet Fransa oldu. Veraset savaşları Ekslaşapel Antlaşması ile sona erdi (1748).
  

3) Yedi Yıl Savaşları:

• 
  Esklaşapel Antlaşması'ndan memnun kalmayan taraflar yeniden mücadeleye başladılar. Sonunda Paris Antlaşması imzalandı (1763). Bu antlaşmayla İngiltere de toprak kazandı. Fakat, İngiltere'nin ekonomik yönden zayıflaması ve savaşın giderlerini kolonilere yüklemesi, Amerika'daki 13 koloninin isyan etmesine neden oldu. Savaştan zararlı çıkan Fransa'da ise ihtilal eğilimi baş gösterdi. Kısacası, Yedi Yıl Savaşları hem ABD’nin kurulmasına, hem de Fransız İhtilali’nin çıkmasına ortam hazırladı.
  

YÖNERGE

• 
  Yeniçağ’da Avrupa’da kralların barutu ateşli silahlarda kullanarak derebeylikleri yıkması, Avrupa’da siyasi yapının değişmesinde etkili olmuştur.
  

• 
  Yeniçağ’da Papa ile krallar arasındaki mücadelenin kralların lehine sonuçlanması, kralların dini alana da egemen olmaya başladıklarını gösterir.
  

• 
  Avrupa’da kralların feodalite rejimini yıkmaya çalışması, “merkezi örgütlenmenin” tamamlanmak istendiğini gösterir.
  

• 
  Yeniçağ Avrupası’nda skolastik düşüncenin terk edilmesi ve papalığa karşı çıkılarak dinde reform yapılması, Avrupa insanının “dünya görüşünün” değiştiğini gösterir.
  

• 
  Avrupalıların Coğrafi Keşifler’i başlatarak dünyaya yayılması, Avrupalı insanın Uzakdoğu ile doğrudan ticaret yapma ve daha çok kazanma isteğinin bir sonucudur.
  

• 
  Coğrafi Keşifler’in dünya ölçeğinde sosyal, siyasal ve ekonomik değişimlere neden olması, “keşiflerin evrensel düzeyde etki bıraktığı” yargısını doğrular.
  

• 
  Coğrafi Keşifler’den sonra sömürgeci imparatorlukların kurulması, ekonomik ve siyasal çatışmaların artmasına yol açmıştır.
  

• 
  Rönesans’ın İtalya’da başlamasında, İtalya’nın coğrafi konumu, kültürel birikimleri ve zenginliği doğrudan etkili olmuştur.
  

• 
  Rönesans’tan sonra Osmanlı Devleti’nin Avrupa devletleriyle yaptığı savaşların çoğunu kaybetmesi, “Avrupa’daki teknolojik gelişmelerin Osmanlılar tarafından yeterince takip edilmediği” yargısını kanıtlar.
  

• 
  Rönesans’tan sonra Ortaçağ’ın skolastik düşünce kalıplarının terk edilmesi, pozitif düşüncenin ve bilimsel bilginin önem kazandığını gösterir.
  

ÖRNEK ÖSS SORULARI

1- Ortaçağ'da Hindistan ve Çin'den Avrupa'ya gelen malların çok el değiştirmesi, bu malların Avrupa'da pahalıya satılmasına neden oluyordu.
Bu durum, Yeniçağ başlarında Avrupalıları aşağıdakilerden hangisine yöneltmiştir?
A) Asya'dan Avrupa'ya göçleri engellemeye

B) Asya ülkeleri ile siyasi ilişkileri başlatmaya

C) Temel ihtiyaç maddelerini değiştirmeye

D) Tüketim mallarının dağıtımını sınırlandırmaya

E) Asya ülkeleriyle doğrudan ticaret yapma yolları aramaya

1992

2- Yeniçağ'da görülen aşağıdaki gelişmelerden hangisi, İspanya ve Portekiz'in gelir kaynaklarını artırmalarında ve sömürgeci birer devlet olmalarında etkili olmuştur?
A) Coğrafya keşifleri

B) Matbaanın bulunması

C) Barutun kullanılması

D) Rönesans hareketleri

E) Reform hareketleri

1990

3- Yeniçağ’da barutun ateşli silahlarda kullanılması, müstahkem mevkilerin ve kalelerin çökertilmesinde etkili olmuştur.
Avrupa’da krallar, mutlak otoritelerini gerçekleştirmek için bu gücü öncelikle aşağıdakilerden hangisine karşı kullanmışlardır?
A) Sömürgelerindeki direnişçilere

B) Derebeyliklere

C) İstilacılara

D) Farklı dinden olan toplumlara

E) Komşu devletlere

1986

4- Matbaanın icadı ve kullanımının yaygınlaşmasıyla aşağıdakilerden hangisi arasında doğrudan bir ilişki yoktur?
A) Monarşik yönetimlerin güç kazanması

B) Okuma yazma bilenlerin artmaya başlaması

C) Haber ve düşüncelerin daha çabuk yayılması

D) Reform hareketlerinin yaygınlaşması

E) Rönesans'ın doğması ve gelişmesi

1983
5- XV. ve XVI. yüzyıllarda Avrupa’da skolastik düşünce bırakılmış, klasik kültür yeniden canlanmış, papalığa karşı çıkılarak dinde yeni bir düzenlemeye gidilmiştir.
Bu gelişmelere dayanarak, XV. ve XVI. yüzyıl Avrupası ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?
A) Düşünce özgürlüğü engellenmiştir

B) Halk yönetime ortak olmuştur

C) Dinin toplum üzerindeki etkisi değişmiştir

D) Uluslararası kültür birliği sağlanmıştır

E) Hristiyanlığın parçalanması önlenmiştir

1996

6- Yeniçağ başlarında Fransa’da soylular ve papazlar devleti yönetirler ama vergi bile vermezlerdi. Oysa, gelişen ekonomik hayatı elinde tutan burjuvalar bütün vergi yükünü taşırlar ama yönetime katılamazlardı.
Fransa’daki bu durum, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
A) Sınıfların farklı haklara sahip olmasının

B) Devlet yapısının ekonomik yönden güçlü olmasının

C) Halkın, gelir düzeyine göre vergilendirilmesinin

D) Siyasi yapının güçlü bir merkeziyetçiliğe dayanmasının

E) Milli bir devlet anlayışının egemen olmasının

1995

7- XVI. yüzyılda Almanya’da her prens kendi kabul ettiği mezhebe tebaasını da sokma hakkına sahipti. Koyu Katolik olan Alman İmparatoru bütün tebaasını zorla Katolik yapmaya çalışınca, Protestan mezhebinden olanlar ayaklanmıştır. Almanya içindeki bu mezhep mücadelesi bütün Avrupa’ya yayılmış; Fransızlar, Katolik oldukları halde, Almanya’daki Protestanları desteklemişlerdir.

Fransa’nın Protestanları desteklemesi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir?

1. 
   Avrupa’daki din savaşlarına son vermek istemesine
   
2. 
   Almanya’nın tek yönetim altında birleşerek güçlenmesine karşı olmasına
   
3. 
   Protestan mezhebini resmen tanımış olmasına
   
4. 
   Prenslerin inanç özgürlüğüne sahip olmasını onaylamasına
   
5. 
   Topraklarında çeşitli mezheplerden insanların bulunmasına
   

1999

8- Almanya’da Protestanlarla Katoliklerin mücadelesi sonunda yapılan Ogsburg Barışı’yla halk, prenslerin kabul ettiği mezhebe girmek zorunda bırakılmıştır.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisinin bir kanıtı olamaz?
A) Din savaşlarının devam ettiğinin

B) Prenslerin siyasi üstünlüklerinin olduğunun

C) Hristiyanlığın mezheplere ayrıldığının

D) İnanç özgürlüğünün benimsendiğinin

E) Savaşan tarafların anlaştığının 1995

9- Skolastik düşünceyi yıkarak yerine pozitif düşünceyi getiren Hümanizma hareketlerinin İtalya’da başlamasında, İtalya’nın aşağıdaki özelliklerinden hangisi en çok etkili olmuştur?
A) Farklı rejimlerdeki devletlere bölünmüş olması

B) Önemli bir ticaret merkezi olması

C) Roma ve Hellen kültürlerinin etkilerinin sürmekte olması

D) Hristiyan aleminin dini merkezinin burada bulunması

E) Akdeniz’in ortasında bir yarımada olması

1988

10- Avrupa toplumlarında Katolik Kilisesi’ne bağlılık, Haçlı Savaşları’ndan sonra eski gücünü kaybetmiştir.
Bu durum, aşağıdakilerin hangisinde etkili olmuştur?

1. 
   Feodal rejimlerin kurulmasında
   
2. 
   Özgür düşünce ortamının oluşmasında
   
3. 
   Hristiyanların Kudüs’ü kutsal yer saymasında
   
4. 
   Mezhep savaşlarının sona ermesinde
   
5. 
   Kavimlerin yer değiştirmesinde
   

1993

Cevaplar: 1- E 2- A 3- B 4- A 5- C

6- A 7- B 8- D 9- C 10- B