Yormat tojiyev nazdida sinonim affikslar

---

Academic Research in Educational Sciences 
Volume 3 | Issue 10 | 2022 
ISSN: 2181-1385 
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1 
 
 
 
 
 
39
 
October, 2022 
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal 
YORMAT TOJIYEV NAZDIDA SINONIM AFFIKSLAR 
Azizbek Mamatqulov 
Guliston davlat universiteti o„qituvchisi 
ANNOTATSIYA 
Mazkur maqolada Yormat Tojiyev nazdida sinonim affikslar masalasi tarixiy 
va ilmiy ko‟rib chiqiladi.
Kalit so’zlar: 
Tilshunoslik, affikslar, Yormat Tojiyev, o„zbek tili. 

KIRISH 
Tilshunoslikda, dastlab, affikslar yuzasidan X asrgacha umumiy fikrlar-
mulohazalar mavjud bo‟lgan bo‟lsa, XI asrdan e‟tiboran esa turkiy tillar kesimida 
o‟rganila boshlandi. Yildan yilga tahliliy xulosalarning oydinlashib borishi XX 
asrning 70-yillaridan kelib o„zbek tilshunosligida qo„shimchalarning ma‟nodoshlik 
masalasi asosiy o„rinni egallay boshlaganligi sezilib turardi.
Affikslarning uslubiy bo„yoqdorlik masalasi, ularning sinonimik qatordan joy 
olishi hamda darajalanish kabi alohida belgilarini tadqiq qilish borasidagi misilsiz
ishlarni o„zbek tilshunosligining jonkuyari professor Yormat Tojiyev ilmiy
faoliyatida kuzatishimiz mumkin. Affiksal sinonimiya haqida gap ketganda, albatta, 
turkiy tillardagi dastlabki ko‟rinishga ega bo‟lgan qo„shimchalar qatoriga, asl hamda 
fors-tojikcha o„zlashma affikslar munosabatini ham jiddiy o„ganish taqazo etishni 
talab etadi. 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Bu xususida olim 1991-yil “O„zbek tilida affikslar sinonimiyasi” mavzusidagi 
doktorlik dissertatsiyasida batafsil to„xtab o„tgan. Professor Yormat Tojiyevgacha 
olib borilgan tadqiqotlarda sinonimik affikslarning, asosan, shaxs otlari va sifat 
yasovchi affikslar doirasida o‟rganilganligi kuzatilgan. Olim bu boradagi ishlarga fe‟l 
yasovchi va fe‟l formalari hosil qiluvchi affikslarning o„zaro sinonimik munosabati, 
jumladan, ularning semantik-stilistik xususiyatlarini tahlil qilib o‟tadi. U o„z ilmiy 
izlanishlarida sinonimik qatorga kiruvchi affikslarning ayrim hollarda ma‟no jihatdan 
farqlanishi ko‟rsatib turuvchi jihatlari va sinonimik munosabatga kirisha olmasligini 
belgilab beradigan holatlarini ta‟kidlab o‟tadi. 
Yormat Tojiyev fe‟l yasovchi affikslarni tadqiq qilar ekan, 
jumladan, 
-la
affiksining fe‟l yasashda unumliligini e‟tirof etish 
bilan birga uning juda ko„p qo„shimchalar: 
-ka,-ar,-ur,-sa,-si
va 

---