& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

Ha`reket atι feyili
Ha`reket atι feyili o`zinin` do`rendi tu`rinde feyildin` bet, san, meyil ha`m ma`ha`l ma`nilerin an`latpaydι, tek is ha`rekettin` atamasιn g`ana bildiredi.
Ha`reket atι feyili to`mendegi qosιmtalar arqalι jasaladι.
1. Tu`bir ha`i do`rendi feyillerge –ιw/-iw, -w qosιmtalarιnιn` jalg`anιwι arqalι jasaladι: barιw, keliw, avytιw, oqιw, jazιw, rawajlanιw, isletiw, oqιtιw, jazdιrιw.t.b.
2. –maq/-mek, (raq/-rek, -baq/-bek) qosιmtalarι arqalι jasalg`an ha`reket atι onsha o`nimli qollanιlmaydι: barmaq, kelmek, almaq, bermek, orιnlamaq, bilmek, oqιmaq, jazbaq, aytpaq, t.b.
Ha`reket atι –maqta/-mekte qosιmtalι tu`rinde de qollanιladι. Bunday qosιmtalι kelgen ha`reket atι dawamlι ha`zirgi ma`ha`l ma`nisin bildiredi. Ga`ptin` son`ιnda kelip bayanlawιsh xιzmetin atqaradι. Mιsalι: Awιlιmιz jιl sayιn gu`llenbekte. G`awashalar ku`n sayιn rawajlanbaqta. Bul usιl jaqsι na`tiyjeler bermekte.
Ha`reket atι feyili qospa feyil tu`rinde de qollanιladι. Mιsalι: xιzmet etiw, qabιl etiw, oqιp shιg`ιw, alιp keliw, satιp alιw, shιg`ιp ketiw, hu`rmet etiw, qarap turmaq, alιp kelmek, barιp kelmek,.t.b.
Ha`reket atι ma`nilik (semantikalιq) jaqtan eki so`z shaqabι-feyil ha`m atlιq so`zlerdin` ma`nisine jaqιn keledi. Onιn` feyillik ma`nisi basqa feyiller sιyaqlι, bolιmlι ha`m bolιmsιzlιq ma`nilerde qollanιladι: almaw, bermew, so`ylemew, t.b. Ha`reket atι feyili atlιq so`zlerdi basqarιp feyil so`z dizbegin du`zedi. Mιsalι: atιzlardι suwg`arιw, ko`sheni tazalaw, awιlda islew, qaladan qaytιw, kemshiliklerdi boldιrmaw, arqayιnshιlιqqa berilmew, t.b.
Atlιqlarg`a jaqιnlιq jag`ι, ol atlιq so`zler sιyaqlι seplik, ko`plik ha`m tartιm qosιmtalarι menen tu`rlenedi. Atlιqlar sιyaqlι ga`pte ko`binese baslawιsh, tolιqlawιsh, anιqlawιsh xιzmetlderin atqaradι. Usι jaqlarι esapqa alιnιp, ha`reket atι feyili atawιsh feyil dep te ataladι.Mιsalι: 1. Shιg`ιp so`ylewler baslandι. 2. Bιyιl suwg`arιwdι erte basladιq. 3. Suwg`arιw jumιslarι sapalι ju`rgizilip atιr.
Bul ga`plerdegi shιg`ιp so`ylewler, suwg`arιwdι, suwg`arιw so`zleri baslawιsh, tolιqlawιsh xιzmetlerinde kelgen.
Ha`reket atι feyilleri de o`zinen burιn kelgen ha`r tu`rli so`zler menen sintaksislik baylanιsqa tu`sip, feyil toplamιn du`zedi. Feyil toplamlarι ken`eytilgen ag`za xιzmetin atqaradι. Mιsalι: 1.Egislik jerlerdi suwg`arιwdι sapalι o`tkerdik. 2.Ko`shelerdi tazalaw jumιslarι pitkerildi. 3.Jιynalιsta shιg`ιp so`ylewler baslandι.
Bul ga`plerdegi ha`reket atι feyilleri o`zinen burιn kelgen so`zler menen sintaksislik baylanιsqa tu`sip, feyil toplamιn du`zip kelgen.