456
nəfərlik əsgər xəstəxanası, 1919 il yanvarın 1 -də 1-ci Cavanşir
piyada alayında 60 nəfərlik əsgər xəstəxanası, 2-ci Qarabağ
süvari alayında 20 nəfərlik müay inə otağı, 1919 il fevralın 4-
də isə Əlahiddə Zaqatala taborunun 20 nəfərlik əsgər
xəstəxanası fəaliyyətə başladı. Ba kı, Gəncə və Xankəndidə
hərbi xəstə xanalar təşkil edildi. Gəncə hərb i xəstəxanası
nəzdində bölük feldşer kö məkç iləri ha zırlayan 4 ay lıq kurslar
yaradıldı.
1919 ilin payızından isə hərbi nazirin ə mrilə Şuşa
feldşer məktəbi fəaliyyətə başladı. Hərb i h issələrdə, xüsusən
Qarabağ bölgəsində yerləşən qoşun hissələrinin şəxsi heyəti
arasında yayılan yoluxucu xəstəliklərin qarşısının alın masında
məsuliyyətsizlik göstərdiyi üçün idarən in rəisi Su lakov
vəzifəsindən azad edild i və onun yerinə həkim Qabayev təyin
edildi.
Hərbi nazirin ə mri ilə 1919 il iyulun 19-da həkim
Bahadur bəy Qayıbov strukturun rəhbəri təyin olundu. Onun
rəhbərliy i ilə 1919 il noyabrın 5-də Şuşada 5 nəfər zab it və
100 nəfər əsgər üçün nəzərdə tutulmuş 105 nəfərlik əsgər
xəstəxanası, 1920 il yanvarın 1-də Bakı şəhərində 5-c i Ba kı
piyada alayının əsgər xəstəxanası, 1920 il yanvarın 13-də
Xankəndidə 2-ci Qarabağ süvari alayın ın 30 nəfərlik müayinə
otağı, 1920 il fevralın 1-də Xankəndidə 1-ci Cavanşir piyada
alayının 30 nəfərlik müay inə otağı açılmışdı. Hərbi nazirin
əmri ilə 1919 il oktyabrın 20-də hərbi-tibb idarəsinin və yerli
la zaretlə rin strukturu genişləndirildi. 1920 ilin ma rtında bu
qurum təchizat idarəsinin tərkib inə da xil edildi.
Əd
.: Süleymanov M ., Azərbaycan ordusu (1918-1920), B., 1998.
HƏRBĠ VƏZĠYYƏT ELAN OLUNMAS I HAQQINDA QƏRAR - yenicə elan olunmuş istiqlalın təhlükə
qarşısında qaldığı şəraitdə Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku mətin in əl atmağa məcbur olduğu fövqəladə tədbir.
Bütün ölkə ərazisində fövqəladə vəziyyət elan olun ması barədə qərar Cü mhuriyyət Höku məti tərəfindən 1918 il iyunun
19-da qəbul ed ilmişdi. Buna s əbəb Azərbaycanın yenicə e lan ed ilmiş dövlət müstəqilliyin in təhlükəyə məru z qalması idi.
Be lə ki, S.Şau myanın başçılığı ilə Bakıda hakimiyyəti ələ keçirmiş Bak ı Xalq Komissarları Sovetinin tabeliyində olan 18
min nəfərlik daşnaklardan ibarət olan 1-ci Qafqaz Qırmızı korpusunun 1918 il iyunun 10-dan Gəncəyə doğru yürüşə
başlaması bu təhlükəni reallaşdıra bilərdi. Qardaşlıq kö məyinə gələn türk hərbi h issələrinin hələ bütünlüklə Azərbaycana
gəlib çat mad ığı bir va xtda, Qafqa z Qırmızı korpusunun qarşısını gürcü knyazı polkovnik Maqalovun rəhbərliyi a ltında
Müsəlman və Gürcü korpuslarının məhdud heyətdə olan birgə qüvvələri kəsirdi. Qafqaz Qırmızı korpusunun hissələri
özlərin in say üstünlüyündən istifadə edərək, iyunun 11-də Sığ ırlını, iyunun 12-də isə Kürdəmiri işğal etdi. Qırmızı
korpusun digər bir qolu isə Ba kı-Şa ma xı yolu boyunca Qara məryə mə qədər irə lilə mişdi. İyunun 16-da baş vermiş
Qara mə ryə m döyüşündə azərbaycanlı, gürcü və dağıstanlılardan ibarət müdafiə dəstəsi də məğ lub oldu. Qırmızı korpus
sürətli hücumunu davam etdirərək, Yev laxda Kür çayı üzərindəki körpünü ələ keçirməyə can atır və bununla Qafqaz İslam
Ordusu qüvvələrinin şərqə doğru irəlilə məsinin qarşısını kəsmə k istəyirdi. Odur ki, Qa fqaz İsla m Ordusunun tərkib inə
qatılmış 5-ci Qafqaz firqəsinin 10-cu Qafqaz piyada alay ı Gəncəyə yetişən kimi dərhal Qaraməryəmə göndərildi. İyunun
18-də bu alay ın Qırmızı korpusa müqavimət i də uğursuzluqla nəticələndi. Qırmızı korpusun bu uğuru Azərbaycan
ərazisində hərbi-siyasi şəraiti daha da ağırlaşdırd ı. Dövlətin bütün gücünü Qırmızı korpusun təcavüzünün qarşısının
alın masına səfərbər etmək üçün Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku məti 1918 il iyunun 19-da bütün ölkə ərazisində
hərbi vəziyyət elan olunması barədə qərar qəbul etməyə məcbur oldu. Hərb i vəziyyətın elan olunması ilə ə laqədar olaraq
iyunun 23-də Hərb dövrü üçün qanunların tətbiqi haqqında qərar qəbul edild i.
Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku mət i fövqəladə vəziyyət şəraitində dövlətin bütün potensialını səfərbərliyə
alaraq, ö lkən in müstəqilliyi üçün yaranmış real təhlükəni aradan qaldıra bildi. İyunun sonlarında Azərbaycan-Türkiyə
birləşmiş qoşunlarından ibarət Qafqa z İsla m Ordusu Göyçay və Qa ra məryə m ətrafında bolşevik-daşnak hərbi
birləşmə lərini ağır məğlubiyyətə uğratdı. Bu qə ləbə Ba kının bolşevik-daşnak işğalından azad o lun ması və Cü mhuriyyət
hakimiyyətinin bütün ölkə əra zisində bərqərar ed ilməsi uğrunda aparılan müharibədə dönüş nöqtəsi oldu.
HƏRBĠYYƏ MƏKTƏBĠ - Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə milli zabit kadrları hazırlayan hərbi təhsil
müəssisəsi. 1919 ilin oktyabrında Praporşiklər məktəbinin əsasında yaradılmışdı. Praporşiklər məktəbinin rəisi polkovnik
Rüstəm bəy Şıxlinski Hərb iyyə məktəb inin rəisi vəzifəsində saxlanılmış və məktəbin yenidən qurulmasının təşkilati işləri
ona həvalə olunmuşdu. Yeni məktəbdə təhsil müddəti uzadılmış və statusu genişləndirilmişdi. Praporşiklər məktəbin in
mə zunla rına ilkin zabit rütbəsi olan praporşik rütbəsi verilirdisə, Hə rbiyyə mə ktəbini uğurla başa vuranlara növbəti rütbə
olan podporuçik rütbəsi verilirdi. Bu rütbə məzunlara hərb i nazirin təqdimatı əsasında Nazirlər Şurasının qərarı ilə
verilirdi.