KUMARINLARNING VA TARKIBIDA KUMARINLAR BO‘LGAN DORIVOR O‘SIMLIKLARNING TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI
Kumarinlar, furokumarinlar va tarkibida bu guruh birikmalari bo‘lgan o‘simliklardan olingan preparatlar antikoagulyant (qon ivishiga qarshi), spazmolitik (muskullarning ixtiyorsiz qisqarishi va tarang tortishiga qarshi), yurak qon tomirini kengaytirish – vitamin R (masalan, eskulin), xavfli o‘smalarga qarshi va boshqa ta’sirlarga ega. SHuning uchun bu preparatlar tromboz (qon tomirlarda qonning ivib qolishi), spazm, rak (operatsiya qilish mumkin bo‘lmagan ba’zi turlarida) va boshqa kasalliklarni davolashda qo‘llaniladi.
Sobiq Ittifoq olimlari spazmolitik ta’sirga ega bo‘lgan atamantin, pastinatsin va libonatin kabi preparatlarni o‘simlikdan ajratib olganlar, rak kasalligida ishlatish uchun peutsedanin va trixomonad kasalligini davolash uchun knidomon preparatlarini tavsiya etganlar.
Furokumarinlarning fotosensibilizatsiya (nur ta’siriga nisbatan sezuvchanlikning oshishi) ta’siri ayniqsa diqqatga sazovordir. SHuning uchun tarkibida furokumarin bo‘lgan ba’zi preparatlar (beroksan, ammifurin, psoralen va psoberan) vitiligo (pes) kasalligini davolashda ishlatiladi.
Kumarin va furokumarinlarning biologik ta’siri ular molekulasidagi lakton halqasi, 3- va 4-uglerod atomlari o‘rtasidagi qo‘shbog‘ hamda molekulaga ulangan turli guruh va radikallarga bog‘liq deb hisoblanadi.
Pes kasalligini furokumarinlar bilan davolash bu preparatlar ta’sirida teri oqargan erining nurga nisbatan sezuvchanligining oshishi va melanin pigmenti hosil bo‘lishi natijasida terining o‘z rangini tiklashga asoslangan. Terining bunday o‘z pigmentatsiyasini tiklashi ultrabinafsha nurlar ta’sirida boradi.
Pesni davolashda furokumarin preparatlari bir vaqtda ichishga va sirtdan terining oqargan eriga surtishga (eritma yoki surtma dori holida) tavsiya etiladi. Dorini teriga surtilgan erlarga keyinchalik dori qabul qilingandan so‘ng ochiq holida quyosh nurini (yoki sun’iy ultrabinafsha nurni) ta’sir ettirish lozim.
Dostları ilə paylaş: |
