1. Biofizika va radiobiologiya fani, uning predmeti. Qattiq jismlar. Tirik organizmlarda deformatsiya turlari

m

V

m

V

E
6
9

3
10

25

10
8

10

200












---

---

Shuni aytib o’tish kerakki dielektrik sifatida ishlatiladigan chinni bu

kuchlanganlikdan yuz marta kichik kuchlanganlikda «teshiladi». Menbrananing 
nisbiy dielektrik singdiruvchanligi 2 - 6 ga teng.
Suyuqliklarda elektr toki. Elektrolitlar va ularning tirik organizm
takibidagi hujayralar funksiyasidagi ahamiyati.
Suyuqliklar ham xuddi qattiq jismlar kabi, o’tkazgich yoki izolyator bo’lishi
mumkkin. Elektr tokini o’tkazuvchi suyuqliklar biologiyada katta ahamiyatga ega.
Masalan: tuzlar, kislotalar, ishqorlarning suvdagi eritmasi va ayrim organik
birikmalar shular jumlasidandir.
Elektr tokini o’tkazadigan suyuqliklarga elektrolitlar deyiladi. Yuqorida 

aytilgan moddalar suvda eriganda ionlarga dissosialanadi. Elektrolitik dissosasiya

darajasi
0

n

n

L


Bunda n- dissasiyalangan malekulalar soni.n

0 –

umumiy
molekulalar soni 

Dissosasiyaga teskari jarayonga rekombinasiya deyiladi. Birlik yuzadan 1
sda o`tuvchi tok zichligi
)
(




















n


n

q

j

j

j
(1.53) 
Agar 1 ta malekula 2 ta ionga dissosiyalansa u holda n

+
va n

-
ionlar
konsentrasiyasi bir xil bo’ladi. Demak n
+
= n

-
= l n 

Elektr maydonida ionga ikkita kuch ta’sir qiladi. F
e
=qE va




r


F

ish



6
barqaror harakatda F

e
= F

ish
(3.16) yoki 




r


qE



6
(1.54)

Bundan

r

q

U

6


- ionlarning harakatchanligi deyiladi. 

Ionlar harakatchanlagi juda kichik M; 25

0
Cda vodorod ionlarining

harakatchanligi 36,2 10

8
m

2
/V.s

kaliyniki 7,6 10

-8
m

2

/Vs, xlorniki 7,9 10
-8
m

2
/V.s .

Demak (2) ni yidagicha yozish mumkin.


E

u

u

qn

J
)
(








E

J



Bunda

)
(








u

u

qn

– suyuqlikning solishtirma elektr 

o’tkazuvchanligi deyiladi.(5) suyuqliklar uchun Om qonunidan iborat




1


solishtirma qarshilik.


– qon uchun 1,66 om m, muskul 2om m 

Ichki organlar 3-5 om m, miya va nerv to`qimasi uchun 15 om m 

Yog’ to’qimasi 50 om m, quruq teri 10

5
om m, suyak 10

7
om.m 

Agar harorat oshsa harakatchanlik oshadi va qarshilik kamayadi (metallarda
teskari). Elektrodga yetib kelgan ionlar neytrallashib o’tirib qoladi. Anionlar 
anodga, kationlar katodga. T.Elektrolidlardan tok o’tganda modda ajralib chiqish
jarayoniga elektroliz deyiladi. 
Faradey 1836 y elektroliz qonunlarini aniqladi. 

1- qonun. Elektrodda ajralib chiqqan modda massasi eritmadan o’tayotgan

tok kuchiga va uning o’tish vaqtiga praporsionaldir. 

---

---

(1.55)
k=m/q – shu moddaning elektroximiyaviy ekvivalenti deyiladi. 

q=1 bo’lsa, k=m, ya’ni elektrokimyoviy ekvivalent deb eritmadan 1Kl

zaryad o’tganda ajralib chiqqan modda massasiga aytiladi. A/Z – moddaning 
ximiyaviy ekvivalenti, A - atom massa
Z – valentlik u holda 


Z

A

F

k



1
(1.56) 

2-qonun. Moddaning eyektroximiyaviy ekvivalenti uning ximiyaviy 

ekvivalentiga to’g’ri proporsionaldir.

(1.55) va (1.56) dan birlashgan qonunni olamiz 


FZ

AJt

q

Z

A

F

m






1

(1.57)

Z

A

m

bo’lsa F=q bo’ladi. 

Faradey soni kattalik jihatidan shunday elektr miqdoriga tengki, bu elektr 

miqdori eritma orqali o’tganda elektroda 1 kg.ekv. modda ajralib chiqadi.

F= 96500 Kl/kg. ekv 

Elektrolizdan mis, alyuminiy olishda, nikellash, xromlashda, nusxa
ko’chirishda, galvanaplastikada foydalaniladi.