97
w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m
Türk Silahlı Kuvvetlerinin kahraman ve fedakâr mensuplarını çok iyi ayırt
edecek şekilde davranışta bulunacağına inanıyoruz. Bunun da ülkemizin
ve asil milletimizin birlik, bütünlük ve güvenliği bakımından hayati önemi
haiz olduğunun bilincindeyiz. Bir kez daha, bu darbe girişimi esnasında
demokrasi ve hukuk düzenine sahip çıkma adına şehit olan kahraman si-
lah arkadaşlarımıza, kahraman emniyet mensuplarımıza ve içerisinde çok
sayıda gencimizin de bulunduğu kadirşinas milletimizin kahraman evlatla-
rına Yüce Allah’tan rahmet, değerli aile fertleri ve yakınlarına başsağlığı ve
sabır, bütün yaralılarımıza acil şifalar diliyoruz. Türk Silahlı Kuvvetleri en
genç erinden en yüksek rütbeli general/amiraline kadar tüm personeliyle
demokratik hukuk sistemi içerisinde Devletimizin ve yüce Milletimizin em-
rinde, görevinin başındadır. Zafer, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, asil
milletimizin yüksek değer ve hedeflerine inananlarındır.”
Türkiye 15 Temmuz gecesi tarihinde tanık olmadığı kadar kanlı bir saldırıyla
karşı karşıya kalmıştı. Bu kanlı eylemde 242 kişi hayatını kaybetti, iki binden fazla
insan yaralandı. Türkiye’nin demokrasisine kasteden bu suikast girişimi, milletin
birliğiyle yenilgiye uğratıldı. Şimdi yapılan ise Türkiye’nin anayasal çerçevede ve
insan hakları ile hukukun üstünlüğünü gözeterek bu terör örgütü ile her alanda
mücadelesidir. Darbe ile ilgili soruşturmalar bugün hâlâ devam ediyor.
Darbenin ekonomiyi çok kötü etkileyeceği ile ilgili spekülasyonlara rağmen,
birçok kaosu atlatmayı başaran Türk ekonomisi bugün yine direnişini devam et-
tiriyor ve darbenin ekonomi üzerindeki beklenen etkilerini silmeye çalışıyor. An-
cak Türkiye aleyhindeki çalışmalar terör örgütü aracılığıyla, ülke içinde ve dışın-
da, aralıksız devam ettirilmeye çalışılıyor. Dünya ülkelerinden ve muhalif medya
organları üzerinden darbe haberleri yanlı olarak duyurulsa da kısa süre içinde bu
muhalif sesler hareket tarzlarını değiştirip meşru hükümetin yaptığı tutuklamaları
eleştirmeye başlamışlardır.
Darbe girişiminde bulunan terör örgütünün tüm unsurlarıyla ve süratle ber-
taraf edilebilmesi için anayasanın 120. maddesi uyarınca ülkede 3 ay süreyle
olağanüstü hal ilan edildi.
98
w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m
99
w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m
POLİTİK-TEOLOJİK BİR ARZU OLARAK DARBE ve
DARBECİNİN ‘SIRLAR ODASI’
15 TEMMUZ DARBE GİRİŞİMİNİN DİNÎ
REFERANSLARINA DAİR İNCELEME
Prof. Dr. Mehmet EVKURAN
Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
mehmetevkuran@hotmail.com
ÖZET
15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan darbe girişimi ve sonrasında yaşananlar,
Türkiye’de din-devlet ve toplum ilişkilerine dair yeni modeller geliştirmenin
kaçınılmazlığını net biçimde ortaya koydu. Sorun, sadece FETÖ ile sınırlı
olmayıp, toplumsal ve siyasal yapımızın kırılganlığı ve zaafları ile de yakından
ilgilidir. Nitekim darbenin püskürtülmesinin ardından oluşan hava, sivil dinî
ve kamusal resmî alanın yeniden yapılandırılması düşüncelerini güçlendirdi.
Devletin yeniden yapılandırılması hukuk ve siyaset ile ilgili iken dinî alan sivil ve
entelektüel çabalara bağlıdır. Darbeyi ve tahakkümü tecviz eden dinî ve teolojik
akıl yapısının teşhis edilmesi, teolojik tartışmaları zorunlu kılmaktadır.
FETÖ sanıklarının ve tanıklarının ifadelerinin yanı sıra iddianame, raporlar
ve konuyla ilgili oluşan literatürün incelenmesine dayalı politik ve teolojik
tartışma yönteminin izleneceği bu çalışmada, söylem ve zihniyet analizlerinden
yararlanılacaktır.
Çalışmanın ana bulguları ve sonuçları şunlardır.
1. Yüksek din öğretimi Türkiye’de sadece akademik alanda değil sivil toplumsal
alanda da önemli birikimler ortaya koymuştur. FETÖ ve diğer radikal dinî
oluşumlar siyasal gündemleri nedeniyle daima birer risk unsuru olmaya
devam etmektedir.
2. Dinî cemaatler, demokrasilerde olması gereken STK işlevlerinin çok ötesinde
faaliyetler yürütmektedir. Bunların çoğulcu ve özgür bir toplum inşasında
faaliyetlerinin toplum adına devlet tarafından tahakküme varmadan
denetlenebilir yapılara dönüşmeleri sağlanmalıdır. Devletin, bu yapılara
imtiyaz tanıyıcı ve kollayıcı olmaktan çok hukuk sınırları içinde mesafeli bir
yaklaşım geliştirmelidir.
3. FETÖ sadece kökü dışarda bir sorun değildir. Bu sorunun toplumda ve
bürokraside yaygınlaşmasına yardımcı olan tarihsel ve teolojik düşünüş
100
w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m
ve inanış biçimleri vardır. Bu nedenle sorunun yapısal hazırlayıcıların açık
biçimde eleştirilmesi ve analiz edilmesi büyük önem taşımaktadır.
4. Dinî kültürümüz, din-siyaset ilişkisine dair geleneksel eğilimleri nedeniyle
baskıcı ve aşırı müdahaleci ve fırsat bulduğunda darbe benzeri girişimleri
teolojik açıdan tecviz etme potansiyeli taşımaktadır. İslam’da din-devlet
ilişkilerine dair daha dengeli ve sürdürülebilir bir model ortaya koymak
entelektüel çabalara daha çok ağırlık verilmelidir.
5. Çalışma bilimsel ve akademik bir yaklaşımla yetinmemekte yeri geldikçe
ideolojik ve teolojik tartışmalara girişmektedir.
Anahtar kavramlar: Din-devlet-toplum ilişkisi, darbe teolojisi, FETÖ, yüksek
din öğretimi, siyasal kültür.
COUP AS A POLITIC-TEOLOGICAL ASPECTS AND
‘CHAMBERS OF COUP’
ABSTRACT
The coup attempt on July 15, 2016 and those who survived clearly presented
that it is to develope new models of religion-state and society relations in
Turkey inevitabile. The problem is not limited to only the FETÖ but it is closely
related to the fragility and weaknesses of our social and political construction.
As a matter of fact the stage that emerges after the spraying of the coup
attempt strengthened the thoughts of restructuring civilian religious and public
official space. The restructuring of the state is related to law and politics, and
the religious sphere depends on civil and intellectual struggle. Diagnosis of
religious and theological reasoning, which is possible in coup and domination,
necessitates theological discussions.
Beside the statements of the defendants of FETO and their witnesses,
indictments, reports and political and theological method of discussion based
on the examination of the literature on the subject will be followed, analysis of
discourse and mentality will be used.
The main findings and results of the study are as follows.
1. Higher religious education in Turkey not only in the academic field, but also
in the civilian social space has revealed significant accumulation. Because
of its political agenda, the FETÖ and other radical religious formations are
always a risk factor.
2. Religious communities operate far beyond the functions of NGOs in
democracies. Their activities in a pluralistic and free society must be
transformed into controllable structures before the state can take over the