1. gravimaqnit anomaliyalarin emal və interpretasiyasinin əsas anlayişlari

Şək. 15.1. Ərəbqubalı maksimumu



Şək. 15.2. Proqnoz xəritə
15.2. ANOMALIYALARIN KORRELƏSIYA ÜSULLARI ILƏ ÇEVRILMƏSI
Geofiziki materialların interpretasiyasında son zamanlar korrelyasiya üsulları geniş istifadə olunur. Korrelyasiya üsulları çox ölçülü reqressiya analizi (ÇRA) sahələrin çevrilməsnin korrelyasiya üsulları ,sahələrin korrelyasiya üsulları ilə bölünməsinin (KOÜB) və s. istifadə olunur. Bu üsulların mahiyyaəti ondan ibarətdir ki, geoloji-geofiziki kəmiyyət arasında (misal üçün qravimetrik anomaliyaların və qazma və seysmik məlumatlara görə alman sərhəddinin dərinlikləri) korrelyasiya əlaqəsi qurulur.Bu əlaqələri korrelyasiya momenti və korrelyasiya əmsalı vasitəsilə qiymətləndirilir. Əgər korrelyasiya kifayət qədər yaxşıdırsa, (50 %-dən çox) onda reqressiya tənlikləri qurulur. Bu tənliklərin əmsalı ehtimal statistik riyaziyyatın ən kiçik kvadratlar üsulu ilə heasblanır. Son mərhələdə tərtib lunmuş reqresiya tənliklərinə görə axtarılan geoloji parametr proqroz olunur. Proqnoz nəticələrini qiymətləndirmək üçün histoqram qurulur. Bu üsullarla işləmək üşün “Geofizika” kafedrasında ÇRA-KOÜB alqoritmi və proqramı işlənilib hazırlanıb.

Korrelyasiya üsullarının çevrilməsinin ideayası ondan ibarətdir ki, müşahidə olunan qravitasiya sahəsi aşağıdakı kimi təsvir olunur:

reginal hissə aşaağıdakı kimi təsvir olunur:

Sağ tərəfdəki ifadə transformasiya çoxhədlisi adlanır.

- transformasiya çoxhədlinin əmsalı;

-nöqtəsinin x,y –dan asılı olan funksiyadır.

N – transformasiya çoxhədlisinin uzunluğu

Lokal hissə aşağıdakı kimi təsvir olunur:

burada, b, c – xətti reqresiyaın əmsalları, H_i – geoloji parametr (dərinlik) a_p , b və c əmsalları aşağıdakı şərtdən təyin olunur.

ЯДЯБИЙЙАТ

1. 
   Ъяфяров Щ.Ъ., Абдуллайев А.П., Мяммядов П.З., Байрамова Р.Я., Мустафайев А.Я. Эеофизики кяшфиййат цсуллары. Дярс вясаити. Азярб. НКИ-нин няшри, 1980, 126 с.
   
2. 
   Ъяфяров Щ.Ъ., Абдуллайев А.П., Мяммядов П.З., Байрамова Р.Я., Мустафайев А.Я. Чюл эеофизикасынын цмуми курсу. Бакы. Азярб. НКИ-нин няшри, 1982, 116 с.
   
3. 
   Искяндяров Е.Щ. Гравимагниткяшфиййат курсу цзря лабораторийа ишляринин йериня йетирилмясиня аид методик эюстяришляр. Бакы, 2000, 40 с.
   
4. 
   Миронов В.С. Курс гравиразведки. Л.Недра, 1972, 512 с.
   
5. 
   Маловичко А.К., Костицын В.И. Гравиразведка. Учебн. для вузов. М., Недра, 1992, 357 с.
   
6. 
   Магниторазведка: Справочник геофизика. Под ред. В.Е.Никитского и др., М., Недра, 1990, 470с.
   
7. 
   Вольвовский Б.С., Кунин Н.Я., Терехин Е.И. Краткий справочник по полевой геофизике. М., Недра, 1977, 391с.
   
8. 
   Знаменский В.В. Общий курс полевой геофизики. Учебн. для вузов. М., Недра, 1989, 520с.