1. Ko’p xonali sonlarni raqamlash. 1000 ichidagi sonlarni hosil bo‘lishi va o‘qilishi

Buxoro Davlat Universiteti
9-12 BTUS-19 talabasi
Niyozova Munisaning
Matematika o’qitish metodika
fanidan bajargan
REFARTI.

Mustaqil ta’lim.
Mavzu: Raqamlashda sinf tushunchasi.
Reja:
1.Ko’p xonali sonlarni raqamlash.
2. 1000 ichidagi sonlarni hosil bo‘lishi va o‘qilishi.
3. Ko’p xonali sonlarni raqamlash.

 
1000 ichida sonlarni raqamlashni o‘rganish natijasida o‘quvchilar quyi-
dagi bilimlar, malakalar va ko‘nikmalarni egallab olishlari kerak.
1. 1000 ichida sonlarni raqamlashni, sonning hosil bo‘lishini, o‘zidan old-
ingi va keyingi sonlar bilan aloqadorligini bilish.
2. Har bir sonni sonlar qatoridagi o‘rnini bilish.
3. Sonlarning o‘rni qiymatlarini bilgan holda o‘qish va yoza olish. 
4. Тaqqoslash. 
5. Sonni xona yig‘inidisi ko‘rinishida yoza olish. 
6. Sonlarning natural ketma-ketligini bilgan holda qo‘shish va ayirishni 
bajarish. 
7. Uch xonali son va uchinchi xona birliklari tushunchasini bilish. 
Ko‘p xonali sonlarni raqamlashni o‘rganish natijasida o‘quvchilar: 
1. Milionlar sinfi ichida natural qator sonlarining nomlarini o‘zlashtirib ol-
ishlari, ularning qanday hosil bo‘lishini tushunishlari, ularning o‘nli tarkib-
larini bilib olishlari kerak. 
2.Sinflarning nomlarini va har bir sinf ichida xonalarni bilishlari kerak. 
3.Milionlar sinfi ichida har qanday sonni o‘qiy olishlari va yoza olishlari 
kerak. 
4. Sonlarni taqqoslay olishlari kerak. 
5.Har qanday sonni xona qo‘shiluvchilarining yig‘indisi shaklida tasvirlay 
olishlari (berilgan sondagi birliklarning, o‘nliklarning va h.k.); 
6.Umumiy sonni topa olishlari, mayda birliklarni yirik birliklar bilan va ak-
sincha, yirik birliklarni mayda birliklar bilan almashtira olish. 
7. Sonlarni 10, 100, 1000 marta kattalashtira oldigan va nollar bilan tu-
gaydigan sonlarni 10, 100, 1000 marta kamaytira oladigan bo‘lishlari kerak. 
1-topshiriq. Raqamlash metodikasini o‘zlashtirish jarayonida quyidagi 
ko‘p xonali sonlarni hosil qilinishida 999, 9999, 99 999, ………, .. dan foy-
dalanib ko‘p xonali sonlarni hosil qilish metodini tahlil eting.
Bu yerda xonalar birligi bo‘yicha yangi sanoq birligi hosil bo‘lishida, ma-
salan, 9 + 1, hosil bo‘ladi 10, bu yangi sanoq birligining hosil bo‘lishidir. 
Asosan o‘quvchilarga qiyinchilik 10 000 - 1, 100 000 - 1 va h.k. 
Buning uchun quyidagi qonuniyadan foydalanamiz: 
9 + 1 = 1010 – 1 = 9 
99 + 1 = 100100 – 1 = 99 
999 + 1 = 10001000 – 1 = 999 
9999 + 1 = 10 00010 000 – 1 = 9999 
Buni quyidagicha davom ettirish mumkin: 
9999 + 1 = ( 9900 + 99 ) + 1 = ( 99 + 1 ) + 9900 =
= 100 + 9900 = 10 000. 
10 000 - 1 = ( 9990 + 10 ) - 1 = 9990 + ( 10 -1 ) = 
= 9990 + 9 = 9999. 
2-topshiriq. O‘quvchilarga «Raqamlash»ni shakllantirish bo‘yicha top-
shiriq, va mashqlarni o‘rganishni konsentrlari bo‘yicha analogiyadan foy-
dalanib tahlil eting. 
3-topshiriq. Maktab darsligidan foydalanib quyidagilarni mustahkamlay-
digan mashqlar tuzing. 
a) ko‘p xonali sonlar ketma-ketligini saqlaydigan natural qatorni 
aniqlang. 
b) sonlar tarkibi va sinflar tarkibini aniqlang. 
d) o‘nlik, yuzlik, minglik va ko‘p xonali sonlarning o‘nli tarkibini tahlil et-
ishga oid mashqlarni ajrating.
e)raqamlar joylashishi bo‘yicha fikr yuriting. 

1000 ichida sonlarni raqamlashni o‘rganish natijasida o‘quvchilar quyi-
dagi bilimlar, malakalar va ko‘nikmalarni egallab olishlari kerak: 
1. 1000 ichida sonlarning nomlarini bilish, sonlar qatoridagi har bir 
navbatdagi sonning qanday hosil bo‘lishini, har bir berilgan son bevosita 
o‘zidan oldin keladigan sondan qancha kattaligini va o‘zidan bevosita keyin 
keladigan sondan qancha kichikligini tushunishi; 
2.Har bir sonning sonlar qatoridagi o‘rnini bilishi; 
3.Raqamlarning o‘rin qiymatini bilgan holda sonlarni o‘qishi va yoza ol-
ishi; 
4.Sonlarning xona tarkiblarini bilganlikdan foydalanib, ikkita sonni ularn-
ing sonlar qatoridagi olgan o‘rinlari bo‘yicha taqqoslay olish 
5.Sonni uning xona qushiluvchilarining yig‘indisi bilan almashtira olishi; 
6.Sonlarning natural ketma-ketligi va o‘nli tarkibini bilganlik asosida 
sonlarni qo‘shishi va ayira olishi;