46
Hozir silikatlar strukturasini rentgenoskopiya usuli bilan tekshirish
natijasiga qarab quyidagi beshta kichik sinflarga bo„linadi: 1) orolsimon,
2) zanjirsimon, 3) lentasimon, 4) varaqsimon, 5) to„qimasimon silikatlar.
Orolsimon silikatlar
Bu turdagi strukturada kremniy-kislorodli
tetraedrlar yakka-yakka,
qo„shaloq yoki bir-biri bilan halqa holida bog„langan 3,4 yoki 6 ta tetraedr
guruhlari bo„ladi.
Kremniy-kislorodli tetraedrlarning bu orolchalarini Mg, Ca va boshqa
kationlar ushlab turadi. Yakka tetraedrli orolsimon silikatlar kimyoviy
jihatdan tub ortosilikatlarga to„g„ri keladi. Orolsimon silikatlarga
minerallardan sirkon Zr
2
[SiO
4
], forsterit Mg
2
[SiO
4
] va granat kiradi.
Forsterit minerali olivin guruhiga kiradi va ular izomorf qatorni tashkil
qiladi. Bu qatorning chekka hadlari magneziyli forsterit
va temirli fayalit
Fe
2
[SiO
4
] dir. Odatda, shu ikki komponentning izomorf aralashmasi olivin
(MgFe)
2
[SiO
4
]
2
deb ataladi. Temir magniyli, lekin silikat kislotasi ham
bo„lgan bu silikat asos va o„ta asos magmatik jinslar uchun xosdir.
Granatlar
(anortosh). Magmatik jinslarda kam uchraydi. U asosan
metamorflashgan jinslar uchun xosdir. Granatlarning xillari ko„pdir.
Ularga pirop Mg
3
A1
2
[SiO
4
]
3
; almandin - Fe
3
A1
2
[SiO
4
]
3
; spessartin
Ca
3
Al
2
[SiO
4
]
3
; grossulyar Ca
3
A1
2
[SiO
4
]
3
; andratit Ca
3
A1
2
[SiO
4
]
3
; uvarovit
Ca
3
Cr
2
[8 SiO
4
]]
3
kiradi. Hammadan ko„p tarqalgani
pushti-qizil rangdagi
temir glinezyomli granat - almandin va yashil-qo„ng„ir va qoramtir ohak
temirli andradit va eng kam tarqalgan granat - yashil rangdagi ohak gilli
grossulyardir. Granat kristallari juda ko„plab uchraydi. Ularning juda katta
kristallari ham ko„pdir. Masalan: Norvegiyada 700 kg og„irlikdagi granat
topilgan. Granat abraziv va yarim qimmatbaho toshdir.