1. Mahsulot sifatini nazorat qilish va korxona faoliyati Korxonalarda mahsulot sifatini nazorat qilish choralari

Mahsulot sifatini nazorat qilish uchun unga ega bo’lish kerak
1) mahsulot sifatini tavsiflovchi ko’rsatkichlar (standartlar, texnik parametrlar);
2) sifat nazorati usullari va vositalari;
3) sinov uchun texnik vositalar;
4) shikoyatni tahlil qilish natijalari;
5) nuqsonlarning yuzaga kelish sabablari, nuqsonlar va ularni bartaraf etish shartlari.
Markaziy xizmatdan tashqari mahsulot sifatini nazorat qilish bo’limlarda, ustaxonalarda, uchastkalarda va ish joylarida amalga oshiriladi. Ular birinchi bo’lib materiallarning me’yori, tarkibi va sifati bo’yicha og’ishlar, texnologik jarayondagi og’ishlar to’g’risida ma’lumot oladi va ishlab chiqarishdagi nuqsonlarning paydo bo’lishi haqida ogohlantiradi. O’z vaqtida olingan ma’lumotlar texnologik jarayondagi uzilishlarga tezda javob berish va nuqsonlardan yo’qotishlarni kamaytirish uchun shoshilinch choralar ko’rish imkonini beradi.
Monitoring davomida olingan barcha ma’lumotlar kunlik va smenalarda asosiy dispetcherlik xizmatiga yuboriladi. Shu munosabat bilan korxonalarda nazorat xizmatlari va ularning bo’linmalarining quyidagi ierarxiyasi ishlab chiqilgan: korxonaning texnik nazorat bo’limi yoki bo’limi - sexning texnik nazorat byurosi - uchastka inspektorlari jamoasi - ishchi nazoratchisi.
Mahsulot sifatini nazorat qilish vazifalarining xilma-xilligi va mahsulot ishlab chiqarish jarayonining turli bosqichlarida tegishli tekshiruvlarni o’tkazish zarurati sifat nazorati ishlarining ayrim turlarini bajarishga qaratilgan nazorat xizmatlari doirasida maxsus funktsional bo’linmalarni ajratishni belgilaydi.
Eng umumiy holatda, korxonalarning texnik nazorati bo’limlari va bo’limlari quyidagi ixtisoslashtirilgan bo’linmalarni o’z ichiga olishi mumkin:
· uskunalarning texnik holati va to’g’riligini nazorat qilish;
· texnologik jihozlarni nazorat qilish;
· birliklar;
· ishlab chiqarilgan mahsulotlarning ishonchliligini o’rganish;
· mahsulotlarni qadoqlash va omborlarda saqlash sifatini nazorat qilish;
· iste’molchi tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlar sifatini nazorat qilish va foydalanishning alohida bosqichlari tugagandan so’ng;
· o’lchash asboblari;
· chiziqli va burchak o’lchovlari;
· ayniqsa aniq o’lchovlar;
· kamchiliklarni aniqlash;
· nikohni izolyatsiya qilish;
· eksportga mo’ljallangan mahsulotlar sifatini nazorat qilish;
· tekshirish nazorati;
· sifat nazorati jarayonlarini texnik va texnologik ta’minlash;
· ishlab chiqarishdagi nuqsonlarni hisobga olish, tahlil qilish va tasniflash;
· iste’molchilarning ishlab chiqarilayotgan mahsulotga nisbatan da’vo va shikoyatlarini tahlil qilish;
· texnik nazoratning yangi vositalari va usullarini (buzilmaydigan, faol va boshqalar) joriy etish;
· nazorat va sinov uskunalari, o’lchash asboblari va jihozlarini ta’mirlash;
· korxonada mahsulot sifatini boshqarish tizimini ishlab chiqish, joriy etish va ishlashini nazorat qilish.
Ushbu bo’linmalarning ro’yxatini, qoida tariqasida, texnik nazorat bo’limlari va boshqarmalari tarkibiga kirmaydigan, ammo shunga qaramay, sifat nazorati ishining umumiy holatiga sezilarli va bevosita ta’sir ko’rsatadigan laboratoriyalar, byurolar va guruhlarni kiritish orqali sezilarli darajada kengaytirish mumkin. Bu, masalan, bosh konstruktor xizmatining loyiha nazorati bo’linmalariga, standartlashtirish xizmatining normativ nazorat bo’linmalariga, korxonaning metrologiya xizmatiga kiritilgan asbob-uskunalar, asboblar, asboblar va jihozlarni sozlash va tekshirish bo’limlariga va ba’zi boshqalar.
Sifatni boshqarishda alohida rol mahsulot sifatini nazorat qilish uchun mas’ul menejerga tegishli. Menejerning qarorlari texnologik jarayondagi mavjud vaziyatga qarab o’zgaradi. Menejer, agar kerak bo’lsa, ishlab chiqarish jarayonini to’xtatish uchun qaror qabul qilishi mumkin.
Ko’pgina korxonalarning mahsulot sifatini nazorat qilish xizmatlari tuzilmasi asosan sifat nazoratining texnik va texnologik jihatlarini ta’minlovchi bo’linmalarni o’z ichiga oladi,
Ko’pgina korxonalarda ushbu bo’limlar ishida quyidagi muammolar va kamchiliklar mavjud:
· nazorat xizmatlarining past o’tkazuvchanligi va xodimlar sonining etarli emasligi, mahsulot ishlab chiqarish va sotish ritmining buzilishiga, sifat nazorati bo’yicha muayyan ishlarning bajarilmasligiga va nazoratsiz ishlab chiqarish maydonlarining paydo bo’lishiga olib keladi;
· nazorat natijalarining ishonchsizligi, mahsulot sifatini baholashda past talablar va subyektivlik;
· yomon texnik jihozlar va mukammal metrologik ta’minot;
· o’lchov texnikasining nomukammalligi, sifatni baholash ishlarida takrorlash va parallellik;
· korxonalarning sifat nazorati xizmatlari xodimlarining ish haqining nisbatan pastligi;
· nosozliklarni to’liq va o’z vaqtida aniqlashga qiziqishsizlikka olib keladigan nazorat xizmatlari xodimlarini mukofotlash tizimining nomukammalligi;
· inspektorlar toifasi malakasining bajarilgan tekshirish ishlari toifasiga nomuvofiqligi, korxonalarning sifat nazorati bo’limi xodimlarining umumiy ta’lim darajasining pastligi.
Tekshiruvlarning yuqori profilaktikasi, ishonchliligi va ob’ektivligiga erishishga to’sqinlik qiluvchi texnik nazorat xizmatlari ishidagi qayd etilgan kamchiliklarni bartaraf etish mahsulot sifatini shakllantirish va baholash jarayonlariga ko’p qirrali ijobiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Birinchidan, ishlab chiqarish jarayonlaridagi buzilishlarning oldini olishga va mahsulot sifatiga qo’yiladigan talablardan chetga chiqishning oldini olishga qaratilgan texnik nazorat nuqsonlarning oldini olishga, ularni texnologik jarayonlarning dastlabki bosqichlarida aniqlashga va resurslarni minimal sarflagan holda tezda bartaraf etishga yordam beradi., bu shubhasiz mahsulot sifatining oshishiga olib keladi, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish.
XULOSA
Oxirgi vaqtda ko’p AQSH firmalari sifatni boshqarish jarayonlarini takomillashtirishda quyidagi tamoyillarni qo’llaydilar:
-firmaning oliy boshqaruv bo’g’inlarining sifatni ta’minlash tizimida oddiy qatnashishdan tizimni bevosita boshqarishga o’tishi;
-barcha toifali kadrlar malakasini oshirishga diqqatni keskin oshishi;
-barcha toifali xodimlar uchun firmada bajarilayotgan ishlar va operatsiyalarga standartlar qo’llash. Bu standartlar ish natijalarini ixtiyoriy baholanishini bartaraf qilishi kerak va "birinchi martadan to’g’ri" hamda "defektlar soni — nol" talablarini amalga oshirilishini ta’minlashi kerak
-sifatni nafaqat texnikaviy ko’rsatkichlar orqali, balki narx ko’rsatkichlari orqali o’lchash, natijada "sifat narxi" tushunchasi kiritiladi, u o’z ichiga "nomuvofiqlik narxi" va "muvofiqlik narxi "ni oladi.
Shunga qaramasdan AQSH sanoati mahsulot sifati etarli darajada yuqori bo’lmaganligi tufayli katta talafotlarga uchramoqda. Masalan, korxonaning barcha joriy xarajatlarining 20-25% defektlarni topish va ularni bartaraf qilishga sarflanadi, ya’ni har bir to’rtinchi xodim mahsulot ishlab chiqarmasdan faqat ishlab chiqarishda defektga yo’l qo’yilgan narsalarni qayta ishlaydi. Mahsulot sifatining pastligi ish unumdorligi va raqobatbardoshlikning o’sishiga asosiy to’g’anoqdir. Bu kamchilikni bartaraf qilish uchun Amerika firmalari zamonaviy sifat tizimiga o’tmoqdalar. U o’z ichiga mahsulotning yuqori sifatiga erishish bo’yicha qator rejalashtirilgan va muvofiqlashtirilgan chora-tadbirlarni oladi. Bu tizim quyidagi vazifalarni bajaradigan 9ta kichik tizimlardan iborat:
-sifat tizimini boshqarish;
-buyum ishlab chiqilishini nazorat qilish;
-sotib olinadigan xom ashyo, material va jamlovchi buyumlarni nazorat qilish;
-texnologik jarayonni ishlab chiqish va operatsion nazorat;
-mahsulot sifati haqida informatsiya;
-maxsus tadqiqotlar;
-sifat tavsiflarini o’lchash va nazorat-o’lchash apparaturasi;
-sifatni ko’tarish ishlariga xodimlarni jalb qilish;
-buyurtmachilar bilan aloqa o’rnatish.
Har bir kichik tizim ko’p masalalardan tarkib topgan, faoliyatning murakkab turlarida ularning soni 100 dan ortiq bo’lishi mumkin. Masalalar doirasi qanday bo’lmasin, u sifat tizimini boiqarishning kamida 6ta elementidan iborat bo’lishi kerak:
-tizim holatini aniqlash va mahsulot ishlab chiqarishning hamma bosqichlarini sinchkovlik bilan tekshirish, uning texnikaviy talablarga mosligini o’z ichiga olgan taxlilni o’tkazish;
-xarajatlar bandlari bo’yicha sifat narxini baholash: yaroqsizlikning oldini olish, sifatni nazorat qilish, nosozlik sabablarini bartaraf etish va boshqalar;
-mahsulotning iste’molchilar talablariga mosligini aniqlash;
-mahsulotning texnikaviy talablarga mosligi darajasini aniqlash;
-mahsulot foydalanshi sharoitlarida ishlashining tahlili;
-mahsulotning bozor talablariga mosligini aniqlash.
Amerikalik mutaxassislarning fikri bo’yicha sifatni boshqarish tizimi qanday mukammal bo’lmasin, muvaffaqiyatning eng muhim sharti firma xodimlari — direktordan tortib bajaruvchigacha — uni to’liq qo’llab-quvvatlashidadir.
Sifatni ko’tarish sohasida sezilarli o’zgarishlarga faqat xodimlar va ishlab chiqarish texnologiyasini o’z ichiga olgan ijtimoiy-texnikaviy tizimlarni qayta tashkil qilish asosida erishish mumkin. Qayta ko’rilgan tizimlar inson omiliga asoslangan bo’lishi kerak. Faoliyat ko’rsatayotgan ijtimoiy ishlab chiqarish tizimlarni qayta tashkil qilishning bir nechta modeli mavjud. Ulardan bittasida o’zgartirish jarayoni uch bosqichga bo’linadi. Birinchi bosqichda o’zgartirish zarurati isbot qilinadi. Bunda asosiy omil sifatni ta’minlash xarajatlari tahlilidir. Shu bosqichning o’zida anketalash yo’li bilan taxmin qilinayotgan o’zgarishlarga butun jamoaning munosabati aniqlanadi.