1-ma'ruza mavzu: boshlang’ich sinf matematika kursida uchraydigan ti’ik masalalarning tasnifi. O’rta arifmetik sonni topishga doir masalalar. Ikki sonning yig’indisi (yoki ayirmasi)ga ko’ra shu sonlarni topishga doir masalalar. Reja

2-MAVZU. IKKI SONNING YIG’INDISI (YOKI AYIRMASI)GA KO’RA SHU SONLARNI TOPISHGA DOIR MASALALAR.
Mashg'ulot maqsadi: Ikkisonning yig’indisi ( yoki ayirmasiga)ga ko’ra shu sonlarni topishga doir masalalar ustida ishlash bo’yicha amaliy ko’nikma hosil qilish.
Mashg’ulotjihozi: DTS,dastur, 2-4 sinfdarsliklari.
Masalaningqo’yilishi:Tinglovchi variant bo’yicha berilgan masalaga qisqa yozuv bo’yicha shart tuzishi va masalani yechishi lozim.
Ishni bajarish uchun namuna: 1-masala. Nodir va Akmal birga 18ta gul rasmini chizishdi . Nodir chizgan gullar Akmal chizgan gullardan 4 ta ko’’. Nodir nechta gul rasmini chizdi? Akmal-chi?
Ushbu masala tushunarli bo`lishi uchun dastlab masala qisqa shartini ifodalovchi grafik modelini beraylik. Nodir chizgan gullarsoni Akmal chizgan gullar sonidan 4 taga kop bo’lgani uchun, Akmal chizgan gullar sonini biror “a” chizma bilan ifodalaymiz. Nodir chizgan gullar soni undan 4 tagako’p bo’lgani uchun “a” dan 4 katakcha ko’proq “b” kesmabilanifodalaymiz. Ulari kkalasi
1 8 ta

Masala shartiga binoan tuzilgan chizma orqali uni yechamiz:

18-4=14
14:2=7 ta
Demak, javob kelib chiqadiki, Akmal chizgan gullar soni 7 ta. Endi esa Nodir chizgan gullar sonini topamiz, ular Akmalnikidan 4 ta ko’p ekanligidan
7+4=11 ta
Javob: 7 ta va 11 ta

Amaliy topshiriqlar:
1. 2-“A” va 2-“B” sinflarida 82 ta o’quvchi o’qiydi. 2”A”sinfdagi o’quvchilar soni 2”B”ga qaraganda 2ta kam. Har qaysi sinfda nechta o’quvchi o’qiydi?
2. Salima va Nafisa birgalikda o’qigan yertaklari soni 23ta. Salima Nafisaga qaraganda 3ta ko’’ yertak o’qidi. Nafisa nechta yertak o’qigan?.
3. Do’konda ikki kunda jami 98kg sabzisotildi. Birinchi kun ikkinchi kunga qaraganga 10kg kam sabzisotildi. Har ikki kunda do’konda necha kgdan sabzi sotilgan?.
4.Daraxtning ikki shoxidajami 14 ta chumchuqbor. Birinchi shoxdagi chumchuqlar ikkinchi shoxdagiga qaraganda 2ta ortiq. Har bir shoxda nechtadan chumchuqbor?.
5. Ikki o’rtoq birgalikda 32ta yong’oq tyerishdi. Birinchisi ikkinchiga qaraganda 3marta ko’’ yong’oq tergan bo’lsa, har bir bola nechtadan yong’oq tergan?
6. Zoir yechgan masalalar soni Zarif yechgan masalalar sonidan 12ta ko’’. Zarif va Zoir birgalikda 40ta masala yechgan bo’lsa. Zoir nechta masala yechgan?
7. Ikki qutida 24ta qalam bor. Birinchi qutidagi qalamlar ikkinchi qutidagidan 8 kam. Birinchi qutida nechta qalam bor?
8. Archa bayramiga atab 3-Asinf o’quvchilari 2-Bsinf o’quvchilariga qaraganda 2 marta ko’p o’yinchoqlar yasashdi. Agar 2-Bsinf o’quvchilari yasagan o’yinchoqlar soni 3-A sinf o’quvchilari yasagan o’yinchoqlardan 9ta kam bo’lsa,
3-Asinf o’quvchilari nechta o’yinchoq yasagan?
9. Ikki sonning yig’indisi 28ga teng. Birinchi son ikkinchisidan 6 ga katta bo’lsa, har bir sonni to’ing.
10. O’quvchi ruchka va daftarlardan hammasi bo’lib 12 ta sotib oldi. Daftarlar soni 9ta. Ruchka daftarlardan nechta kam?
11. Bolalar daladan 45 kg kartoshka shuncha ‘iyoz, kartoshka bilan ‘iyoz qancha bo’lsa, shundan 20 kg kam sabzi tyerib olishdi. Bolalar necha kg sabzi tyerib olishgan?
12. Qovoqning massasi 10kg. Qovunning massasi undan 8kg kam. Qovoqning massasi qovunning massasidan necha marta ortiq?
13. Ona 30 yoshda, qizi 6 yoshda. Ona qizidan necha marta katta? Qizi onasidan necha yosh kichik?
14. 3 ta kesma chizing: birining uzunligi 12 sm, ikkinchisi birinchisidan 7 sm qisqa, uchinchisi ikkinchisidan 5 sm uzun bo’lsin.
15. Birining uzunligi 8sm, ikkinchisining uzunligi birinchisining uzunligidan 5 sm qisqa, uchinchisining uzunligi ikkinchisining uzunligidan 4 sm uzun bo’lgan uchta kesma chizing.
16. Temir yo’l ko’prigi 3 ta oraliqdan iborat. Birinchi oraliqning uzunligi 58 m, ikkinchi oraliq birinchi oraliqdan 14 m qisqa, uchinchi oraliq esa ikkinchi oraliqdan 12 m uzun. Butun ko’prikning uzunligini to’ing.
17. Birinchi vagonda 856 yashik, ikkinchisida 712 yashik a’elsin bor. Birinchi vagondagi a’elg’sin massasi ikkinchi vagondagidan 1728 kg ko’’. Har bir vagonda qancha a’elsin bor.
18. Ikki bochkada 80 litr suv bor edi. Bir bochkada 18 litr suv quyilgandan so’ng bochkadagi suv miqdori teng bo’ldi. Oldin har qaysi bochkada necha litr suv bor edi?
19. Ikkita bir xil yuk mashinasi tsement tashidi. Birinchi mashina 15 marta, ikkinchi mashina esa 12 marta qatnadi. Bunda birinchi mashina ikkinchisiga qaraganda 24 t ortiq tsement tashidi. Har bir mashina necha tonna tsement tashigan?
20. Qishloq maktabida ikkita bino bo’lib, bu binoning birida 15 ta va ikkinchisida 8 ta xuddi shunday ‘echka bor. Birinchi binoni isitish uchun ketgan o’tin, ikkinchi binoni isitish uchun ketgan o’tindan 56 kub m ortiq. Har bir binoni isitish uchun qanchadan o’tin ketgan?
21. Ikki ‘oyezd bir xil tezlik bilan yurib, biri 1236 km, ikkinchisi 960 km yo’l bosdi. Bunda birinchi ‘oyezd ikkinchisiga qaraganda yo’lda 5 soat ko’’roq bo’ldi. Har qaysi ‘oyezd necha soat yo’lda bo’lgan?
22. Motorli qayiq birinchi kuni 208 km, ikkinchi kuni xuddi shu tezlik bilan 130 km yo’l yurib, ikkinchi kuni birinchi kunga qaraganda 1 soat 30 minut kam vaqt sarfladi. Motorli qayiq ikkinchi kuni qancha vaqt yo’lda bo’lgan?
23. Qayiqning tezligi quyidagicha:
Bu qayiqturg’un suvda ma’lum bir masofani 10 soatda o’tishi mumkin , lekin u suv oqimiga qarshi yurganligi uchun shu masofani 12 soatda bosdi. Agar suv oqimining tezligi soatiga 5 km bo’lsa, qayiqning yurgan bu masofasini va ‘araxotning o’z tezligini aniqlang?