1-mavzu. Buxgalteriya hisobi, uning ahamiyati va turlari Buxgalteriya hisobi haqida tushuncha

B A L A N S

AKTIV	PASSIV
1. Ko`payish va kamayish (1, 2, 3-m) 3. Ko`payish ------------------- 4. Kamayish -------------------	2. Ko`payish va kamayish (4, 5, 6-m) ---------------- ko`payish (7, 8, 9-m) ------------- kamayish (10, 11, 12-m)
Jami aktiv	Jami passiv

Demak, har qanday xo`jalik muomalasi balansda ko`rsatilgan to`rt xil o`zgarishdan birining bo`lishiga sabab bo`ladi.

3.4. Balansdan balansgacha hisob sikli

Hisob sikli —bu ho‘jalik muomalalarini tahlil qilishdan to moliyaviy hisobotni tuzish va schetlarini yopishgacha bo‘lgan hisob jarayoni bosqichlari ketma-ketligidir.

Hisob sikli quyidagi bosqichlardan iborat:
1-qadam. Xo’jalik operatsiyasi sodir bo’lganligigni belgilash, dastlabki xujjatlar asosida ho‘jalik muomilalarini tahlil qilish.
2-qadam. Xo‘jalik muomalalarini hisob registrlarida ro’yxatdan o’tkazish va ularda buxgalteriya o’tkazmalarini tuzish
3-qadam. Buxgalteriya hisobi schetalarini ochish
4-qadam. Xo’jalik operatsiyalarini Bosh daftar schetalari bo’yicha joylashtirish
5-qadam. Schetalar bo’yicha aylanmalarni hisoblash va hisobot davri oxiriga qoldiqlarni chiqarish
6-qadam. Moliyaviy hisobotlarni tayyorlash.


“Balansdan balansgacha” hisob siklini tasvirlaydigan shartli misol keltiramiz. Tushuntirishlar qulay bo`lishi uchun korxonada buxgalteriya hisobi memorial- order shaklida yuritiladi deb faraz qilamiz.
Korxonada 01.01.2011-yil holatiga mol- mulk va uning manbalarining quyidagi turlari mavjud: uskunalar boshlang`ich qiymat bo`yicha- 300 ming so`m; ularning eskirishi – 90 ming so`m; materiallar- 60 ming so`m; tayyor mahsulot qoldiqlari – 84 ming som; yuklab jo`natilgan mahsulot uchun haridorlar qarzi- 70 ming so`m; olingan materiallar uchun yetkazib beruvchilarga qarzlar – 102 ming so`m.
Korxonaning hisob – kitob schetida 246 ming so`m bor; ish haqi bo`yicha qarzlar – 120 ming so`m; ijtimoiy sug`urta idoralaridan qarzlar – 36 ming so`m; tugallanmagan ishlab chiqarish qoldiqlari – 36 ming so`m. Korxonaning ustav kapitali – 290 ming so`m miqdorida shakllantirilgan. Bankdan qisqa muddatli ssuda bo`yicha qarz mavjud – 72 ming so`m. Korxonaning foydasi 86 ming so`mni tashkil etgan.
Ana shu ma`lumotlar asosida dastlabki balans (qisqartirilgan) tuzamiz.

Schet	aktiv	summa	Schet	passiv	Summa
0130	Mashina va asbob-uskunalar		8330	Pay va ulushlar
0230	Mashina va asbob-uskunalarning eskirishi		6810	Qisqa muddatli bank kreditlari
	Asosiy vositarning qoldiq qiymati		6010	Mol yetkazib beruvchi va pudratchilarga to’lanadigan schetlar
1010	Homashyo va materiallar
2010	Asosiy ishlab chiqarish		6710	Mehnat haqi boyicha hodimlar bilan hisoblashishlar
2810	Ombordagi tayyor mahsulot		6520	Maqsadli davlat jamg’armalariga to’lovlar
5110	Hisob-kitob scheti
4010	Haridorlar va buyurtma-chilardan olinadigan hisob varaqlar		8710	Taqsimlanmagan foyda
	balans	706000		balans	706000

2017 yilning yanvarida quyidagi xo`jalik operatsiyali amalga oshiriladi.

1. 
   qadam xo`jalik operatsiyalari sodir bo`lganligini belgilash:
   

1. 
   Mol yetkazib beruvchilardan 30 ming so`mlik materiallar olindi. Hali hisob kitob bo`yicha to`lov amalga oshirilmagan.
   
2. 
   Hisob kitob schetidan ish haqi berish uchun kassaga pul olindi – 120 ming so`m.
   
3. 
   Kassadan ish haqi berildi – 120 ming so`m.
   
4. 
   Mahsulot ishlab chiqarish uchun ombordan materiallar berildi – 24 ming so`m.
   
5. 
   Ishlab chiqarish xodimlariga ish haqi hisoblandi – 150 ming so`m.
   
6. 
   Ijtimoiy sug`urta idoralariga ish haqidan ajratmalar hisoblandi – 60 ming so`m.
   
7. 
   Ish haqidan daromad solig`i ushlandi – 37.5 ming so`m.
   
8. 
   Hisob kitob schetidan mahsulot yetkazib beruvchilarga qarzni to`lash uchun pul o`tkazildi – 42 ming so`m.
   
9. 
   Hisob kitob schetiga haridorlardan o`tgan oyda yuklab jo`natilgan mahsulot uchun pul kelib tushdi – 37 ming so`m.
   
10. 
    Ishlab chiqarishdan tayyor mahsulot omborga qabul qilindi - 95 ming so`m.
    
11. 
    Hisob -kitob schetidan bankning qisqa muddatli ssudasi qaytarildi – 50 ming so`m.