1-mavzu. Buxgalteriya hisobi, uning ahamiyati va turlari Buxgalteriya hisobi haqida tushuncha

2-qadam. Xo’jalik operatsiyalarini ro’yxatga olish jurnali.

N	Xo’jalik operatsiyalarining mazmuni	summa	dt	kt
1	Mol yetkazib beruvchilardan materiallar olindi.	30 000	1010	6010
2	Hisob kitob schetidan ish haqi berish uchun kassaga pul olindi	120000	5010	5110
3	Kassadan ish haqi berildi	120000	6710	5010
4	Mahsulot ishlab chiqarish uchun ombordan materiallar berildi	24000	2010	1010
5	Ishlab chiqarish xodimlariga ish haqi hisoblandi	150000	2010	6710
6	Ish haqiga nisbatan yagona ijtimoiy to’lov pensiya jamg’armasiga hisoblandi	40000	2010	6520
7	Ish haqidan daromad solig`i ushlandi	37500	6710	6410
8	Hisob kitob schetidan mahsulot yetkazib beruvchilarga qarzni to`lash uchun pul o`tkazildi	42000	6010	5110
9	Hisob kitob schetiga haridorlardan o`tgan oyda yuklab jo`natilgan mahsulot uchun pul kelib tushdi	37000	5110	4010
10	Ishlab chiqarishdan tayyor mahsulot omborga qabul qilindi	95000	2810	2010
11	Hisob -kitob schetidan bankning qisqa muddatli ssudasi qaytarildi	50000	6810	5110

3-qadam Dastlabki balans asosidaschetlarni ochish hisob ishining keying bosqichidir. Balans aktivida joylashgan schetlar bo’yicha boshlang’ich qoldiqlar (Sb)ushbu schetlar debetida yoziladi, balans passivida joylashgan schetlar bo’yicha qoldiqlar schet kreditida aks ettiriladi.

Dt 0130 KT

Dt 0230 KT

Dt 0110 KT

01.01.ga Sb 300 000

01.01.ga Sb 90000

01.01.ga Sb60000

Dt 2010 KT

Dt 2810 KT

Dt 5110 KT

01.01.ga Sb 36000

01.01.ga Sb 84000

Sb01.01. 246000

Dt 4010 KT

Dt 8330 KT

Dt 6810 KT

01.01.ga Sb 70000

01.01.Sb 290000

01.01.Sb 72000

Dt 6010 KT

Dt 6710 KT

Dt 8710 KT

01.01.Sb 102000

01.01.Sb 120000

01.01.Sb 86000

DT 6520 KT ____________

DT 8710 KT ____________

01.01.Sb

01.01.Sb

36000

86000

4-qadam. Schetlar ochilganidan keyin ularda ro’yxatga olish jurnalidagi xo’jalik operatsiyalarining summalari aks ettiriladi, yani schetlar bo’yicha qayd etiladi. Aks ettirish ro’yxatga olish jurnalidagi xo’jalik operatsiyalari aks ettirilgan ketma-ketlikda amalga oshiriladi. Avval birinchi xo’jalik operatsiyasi summasi – 30 ming so’mni 1010-schet debetida va 6010-schet kreditida, so’ngra ikkinchi xo’jalik operatsiyasi summasi – 120ming so’mni 5010-schet debetida va 5110-schet kreditida aks ettiramiz.

	Dt 1010	kt		Dt 6010	kt
	01.01.Sb60000				01.01 Sb
	1)30000				102000 1)30000
	Dt 5010	kt		Dt 5110	kt
	01.01.Sb 0			01.01.Sb 246000	2)120000
	2)120000

Barcha 11 operatsiya schetlarga ko’chirilgandan keyin beshinchi qadamni qo’yamiz, ya’ni debet bo’yicha aylanmalar (A_d) va kredit bo’yicha aylanmalarni(A_k) hisoblashga hamda hisobot davri yakuniga saldo (S_o) chiqarishga kirishamiz.
5-qadam. Yuqorida aytilganidek, boshlang’ich saldo (Sb)ni hisobga olmagan holda ko’payish va kamayishlarning umumiy summasi aylanmalar deb ataladi. Agar schet bo’yicha ko’payish va kamayishlar bo’lmasa aylanmalar nolga teng bo’ladi, agar bitta summa bo’lsa, uning o’zi aylanmalarga teng bo’ladi, ikki yoki uch summa bo’lsa ular qo’shiladi.
Aktiv schetlarda yakuniy saldo (So) quyidagicha chiqariladi: S_o =bS+dA-kA
Passiv schetlarda yakuniy saldo (So) quyidagicha chiqariladi: S_o =bS+kA-dA
Beshinchi qadam amalga oshirilgandan keyin schetlar quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:

dt 0130 kt			Dt 0230 kt
Sb 300 000				Sb 90 000
A. 0	A. 0		A. 0	A. 0
So 300 000				So 90 000
dt 1010 kt			dt 2010 kt
Sb 60 000			Sb 36 000
1) 30 000	4) 24 000		4) 24 000	10) 95 000
A. 30 000	A. 24 000		5) 150 000
So 66 000			6) 40 000
			A 214000	A 95 000
			So 155 000
dt 2810 kt			dt 5010 kt
Sb 84 000			Sb 0
10) 95 000			2) 120 000	3) 120 000
A. 95 000			A. 120 000	A. 120 000
So 179 000			So 0
dt 5110 kt			dt 4010 kt
Sb 246 000			Sb 70 000
9) 37 000	2) 120 000			9) 37 000
	8) 42 000
	11) 50 000		A. 0	A. 37 000
A. 37 000	A.212 000
So 71 000			So 33 000
dt 8330 kt			dt 6810 kt
	Sb 290 000			Sb 72 000
			11) 50 000
A. 0	A.0		A. 50 000	A.0
	So 290 000			So 22 000
dt 6010 kt			dt 6710 kt
	Sb 102 000			Sb 120 000
8)42 000	1)30 000		3)120 000	5) 150 000
			7) 37 500
A. 42 000	A.30 000		A. 157 500	A.150 000