1. Oksidlar, nomlanishi, olinishi va xossalari Asoslar nomlanishi, olinishi va xossalari

Reja:
1. Oksidlar, nomlanishi, olinishi va xossalari
2. Asoslar nomlanishi, olinishi va xossalari
3. Kislotalar nomlanishi, olinishi va xossalari
4. Tuzlar nomlanishi, olinishi va xossalari. Hammamizga ma’lumki barcha moddalar ikki guruxga bo’linadi: oddiy va murakkab moddalar.
Oddiy moddalar- molekulasi bir xil atom (element) dan tuzilgan modda. Masalan: O2, Ag, Fe, Al, N2, J2, S8, P4. Ikki xil metallar va metalmaslar.Murakkab moddalar (yoki kimyoviy birikmalar) - molekulasi har xil atomlar (kimyoviy elementlar) dan tuzilgan modda. Masalan H2O, NaCl, C12H22O11, CaCO3Oksidlar - biri kislorod bo’lgan ikki elementdan iborat murakkab modda. Oksidlar - biri kislorod bo’lgan ikki elementdan iborat murakkab modda. Oksidlarning nomlanishi
Agar element bir necha xil oksid hosil qilsa, ularning nomini atashda avval
element nomi aytiladi, so’ngra qavs ichida rim raqami bilan elementning shu oksiddagi valentligi ko’rsatiladi-da, defies qo’yilib, oksid so’zi qo’shib aytiladi. Masalan: FeO - temir (II) - oksid, Fe2O3 - temir (III) - oksid, SO2 - oltingugurt (IV)
18

oksid, SO3 -oltingugurt (VI) - oksid, CI2O5 - xlor (V) - oksid va xokazo. Oksidlami grek sonlari bilan aytish ham mumkin: PbO2 -qo’rg’oshin dioksid, NO - azot monooksod, N O 2 - azot dioksid.

SO3- sulfat angidrid (sulfat kislotaga muvofiq keladi), N2O5- nitrat angidrid (nitrat kislotaga muvofiq keladi ).
Ba’zi oksidlar alohida nomlanadi: SO2 - sulfit gazi, CO2 - karbonat angidrid va xokazo.
Misol tariqasida azotning barcha oksidlari nomini yozamiz va qavs ichida eski nomini keltiramiz:
N2O - azot (I)- oksid
NO - azot (II)- oksid ( azot oksid)
N2O3- azot (III) - oksid (nitrit angidrid)
NO2- azot (IV) - oksid, azot dioksid ( azot to’rt oksid) N2O4- azot (IV) - oksidning dimeri (azot qo’sh oksid) N2O5- azot (V) - oksid ( nitrat angidrid, azot besh oksid)
Olinishi
Oddiy va murakkab moddalarning kislorod bilan ta’siridan:
2Mg+O2^ 2MgO 4P + 5O2 ^ 2P2O5 S+O2^ SO2 2CO+O2^ 2CO2
2CuS+3O2^ 2CuO+2SO2 CH4+2O2^ CO2+2H2O 4NH3+5O2-kat^ 4NO+6H2OAsoslar - Metall atomining bir yoki bir necha gidroksidlar bilan ta’siridan xosil
bo’lgan murakkab moddalar (elektrolitik dissosiasiya nazariyasiga binoan asoslar dissosialanganda metall kationi (yokt NH4+) va gidroksid - anionlarini hosil qiladigan murakkab modda.
Klassifikasiyasi. Suvda eruvchan (ishqorlar), suvda erimaydigan va amfoter asoslarga bo’linadi. A mfoter asoslar kuchsiz kislota xossasini namoyon etadi.
ОШшМ
Aktiv metallar (ishqoriy va ishqoriy er metallari)ning suv bilan ta’siridan: 2Na + 2H2O ^ 2NaOH + H2T
Ca + 2H2O ^ Ca(OH)2 + H2T Aktiv metall oksidlarining suv bilan ta’siri:
BaO + H2O ^ Ba(OH)2 Tuzlarning suvli eritmalarini elektroliz qilib:
2NaCl+2H2O^ 2NaOH+H2T+CbtTuzlar - Metall atomi va kislota qoldig’idan iborat murakkab moddalar.
Klassifikasiyasi TUZLAR
O’rta Nordon Asosli Qo’sh Aralash Kompleks
O’rta.Dissosiasilanganda faqat metall kationi (yoki NH4+)hosil qiladi Na2SO4 ^ 2Na+ +SO42-
CaCl2^ Ca2++2Cl-
Nordon. Dissosiasilanganda metall kationi (yoki NH4+), vodorod ioni va kislota
qoldig’i anioni hosil qiladi.
NaHCO3^ Na++HCO3-^ Na++H++CO32"
Asosli. Dissosiasilanganda metall kationi, gidroksid anioni va kislota qoldig’i hosil qiladi.
Zn(OH)Cl ^ [Zn(OH)]+ + Cl-^ Zn2++ OH-+ Cl' Qo’sh. Dissosiasilanganda ikkita kation va 1ta anion hosil qiladi.
KAl(SO4)2^ K++Al3++2SO42- Aralash. Dissosiasilanganda 1ta kation va ikkita anion hosil qiladi.
CaOCl2 ^ Ca2++ Cl-+ OCl- Kompleksli. Murakkab kation yoki anionlardan iborat.
[Ag(NH3)2]Br ^ [Ag(NH3)2]+ + Br ‘ 22


Na[Ag(CN)2] о Na + [Ag(CN)2]