Li2o lioh na
Yüklə 89,5 Kb.
|
1 2
oksidlar va asoslarning olinishi, xossalari va ishlatilishi|
Reja: Oksidlarning turlari; Oksidlar to’rt sinfga bo’linadi: asosli, kislotali,amfoter va betaraf oksidlar. Oksidlariga asoslar to’g’ri keladigan birikmalar asosli oksidlar deyiladi.Asosli oksidlar barcha metallarning oksidlaridir.Har bir asosli oksidga asos to’g’ri keladi. Li2O LiOH Na2O NaOH K2O KOH Rb2O RbOH Cs2O CsOH CaO Ca(OH)2 SrO Sr(OH)2 BaO Ba(OH)2 FeO Fe(OH)2 MgO Mg(OH)2 CrO Cr(OH)2 MnO Mn(OH)2 Mn2O3 Mn(OH)3 1 va 11 guruh asosiy guruh elementlari metallarining oksidlari ВеО va МgО dan tashqari suv bilan ta’sirlashganda asoslar hosil bo’ladi: K2O + H2O = 2KOH Cs2O + H2O = 2CsOH Li2O + H2O = 2LiOH CaO + H2O = Ca(OH)2 Na2O + H2O = 2NaOH BaO + H2O = Ba(OH)2 Rb2O + H2O = 2RbOH SrO + H2O = Sr(OH)2 CuO + H2O # MnO + H2O # FeO+H2O # CrO+H2O # ВеО va MgO va boshqa ko’pgina metallarning oksidlari suv bilan ta’sirlashmaydi.Bunday metallarning gidroksidlari bilvosita usullar bilan ,ya’ni tuzlarga kuchli asoslar ta’sir ettirib olinadi. Asosli oksidlar metallarga bevosita kislorod ta’sir ettirib hosil qilinadi: 2Cu + O2 = 2CuO 2Mg + O2 = 2MgO 2Ca + O2 = 2CaO Ba’zi metallarga kislorod ta’sir ettirilganda avval peroksidlar hosil bo’ladi: 2Na + O2 = 2Na2O2 2K + O2 = K2O2 So’ngra bu peroksidlarga metall ta’sir ettirilib oksidlarga aylantiriladi: Na2O2 + 2Na = 2Na2O K2O2 + 2K = 2K2O Tuzlarni yoki gidroksidlarni parchalash jarayonida ham asosli oksid hosil bo’ladi: Cu(OH)2 = CuO + H2O CaCO3 = CaO + CO2 MgCO3 = MgO + CO2 Murakkab moddalarni qizdirishda ham asosli oksidlar hosil boladi: (СuOH)2CO3 = 2CuO + CO2 + H2O Asosli oksidlarning kimyoviy xossalari Asosli oksidlar suvda eriganda asoslar hosil bo’ladi: Na2O + H2O = 2NaOH K2O + H2O = 2KOH BaO + H2O = Ba(OH)2 Asosli oksidlar kislotali oksidlar bilan ta’sirlashib tuzlar hosil qiladi: СaO + CO2 = CaCO3 CuO + SO3 = CuSO4 3MgO + P2O5 = Mg3(PO4)2 Asosli oksidlar kislotalar bilan ta’sirlashadi: СuO + H2SO4 = CuSO4 + H2O MgO + 2HNO3 = Mg(NO3)2 + H2O Kislotali oksidlar. Oksidlariga kislotalar to’g’ri keladigan oksidlar kislotali oksidlar deyiladi.Kislotali oksidlar metallmaslarning oksidlari va ba’zi bir metallarning yuqori valentli oksidlari ham kislotali oksidlar hisoblanadi (СrO3; Mn2O7 ;MnO3). Har bir kislotali oksidga kislota to’g’ri keladi: SO2 H2SO3 SO3 H2SO4 N2O3 HNO2 N2O5 HNO3 P2O5 H3PO3 P2O5 HPO3 P2O5 H3PO4 P2O5 H4P2O7 Cl2O HClO Cl2O3 HClO2 Cl2O5 HClO3 Cl2O7 HClO4 CrO3 H2CrO4 CrO3 H2Cr2O7 SiO2 H2SiO3 Mn2O7 HMnO4 B2O3 HBO2 B2O3 H2B4O7 B2O3 H3BO3 CO2 H2CO3 Odatda kislotali oksidlarni suv bilan o’zaro ta’siridan kislotalar hosil bo’ladi. Faqat kremniy(1V) oksidgina suv bilan o’zaro ta’sir etmaydi. SO2 + H2O = H2SO3 SO3 + H2O = H2SO4 P2O3 + 3H2O = 2H3PO3 P2O5 + 3H2O = 2H3PO4 N2O3 + H2O = 2HNO2 N2O5 + H2O = 2HNO3 CO2 + H2O = H2CO3 Cl2O + H2O = 2HClO Cl2O3 + H2O = 2HClO2 Cl2O5 + H2O = 2HClO3 Cl2O7 + H2O = 2HClO4 SiO2 + H2O = ? Kislotali oksidlar ishqorlar ta’sirida tuzlar hosil qiladi: 2NaOH + CO2 = Na2CO3 + H2O 2KOH + SO3 = K2SO4 + H2O 6NaOH + P2O5 = 2Na3PO4 + 3H2O Ca(OH)2 + N2O5 = Ca(NO3)2 + H2O 2KOH + Cl2O7 = 2KClO4 + H2O Ba(OH)2 + N2O3 = Ba(NO2)2 + H2O CrO3 + 2NaOH = Na2CrO4 + H2O 2KOH + Mn2O7 = 2KMnO4 + H2O Ma’lum sharoitda kislotali oksidlar tuzlar bilan ta’sirlashadi: СаСО3 + SiO2 = CaSiO3 + CO2 3CaCO3 + P2O5 = Ca3(PO4)2 + 3CO2 Amfoter oksidlar. Amfoter oksidlar bir paytning o’zida ham kislota ham asos hosil qiladi. Bunday oksidlar ikki yoqlama xossaga ega. H2ZnO2 Cr(OH)3 Al(OH)3 ZnO Cr2O3 Al2O3 Zn(OH)2 HСrO2 HAlO2 H2BeO2 Mn(OH)4 Sn(OH)2 BeO MnO2 SnO Be(OH)2 H4MnO4 H2SnO2 Amfoterlik xossalari SnO, PbO,GeO va MnO2 da ham kuzatiladi.Amfoter oksidlar ham kislotalar bilan va ham asoslar bilan o’zaro ta’sirlashadi va mos kislotalarining tuzlarini hosil qiladi: ZnO + 2HCl = ZnCl2 + 2H2O ZnO + 2NaOH = Na2ZnO2 + H2O Al2O3 + 6HCl = 2AlCl3 + 3H2O Al2O3 + 2NaOH = 2NaAlO2 + H2O Betaraf oksidlar.Bunday oksidlar qatoriga indifferent, ya’ni tuz hosil qilmaydigan oksidlar kiradi.Ushbu oksidlar kislota ham asos ham hosil qilmaydi.Betaraf oksidlarga CO, NO,N2O, SiO kabi oksidlar kiradi. Asoslar. Elektrolit sifatida asoslarning dissosilanishida metall kationi va gidroksil anioni hosil bo’ladi.Agar asos ko’p kislotali bo’lsa dissotsilanish bosqichli boradi. KOH = K+ + OH- NaOH = Na+ + OH- Ca(OH)2 = Ca2+ + 2OH- Mg(OH)2 = MgOH+ + OH- Al(OH)3 = Al(OH)2+ MgOH+= Mg2+ + OH- Al(OH)2+ = AlOH2+ + OH- AlOH2+ = Al3+ + OH- Kislotalar. Kislotalar eritmada dissotsilanib vodorod kationlarini hosil qiladi.Agar kislota ko’p asosli bo’lsa bunday dissitsilanish jarayoni bosqichli boradi: HCl=H++Cl- HNO3=H++NO3- HclO4=H++ClO4- H2SO4= H++SO42- H3PO4=H++HPO42- HSO4-= H++SO42- HPO42-=H++PO43- Kislota eritmalari nordon ta’mli bo’lib ,lakmus indikatorini qizil rangga kiritadi.Fenolftalein indikatori kislotalar ishtirokida o’z rangini o’zgartirmaydi. Tuzlar. Tuzlar beshga bo’linadi:o’rta tuzlar,nordon tuzlar,asosli,qo’sh va kompleks tuzlar. O’rta tuzlar tarkibiga ko’ra faqat metall atomi va kislota qoldig’idan tuzilgan. Ular to’la dissotsilanadi.Shuning uchun ular dissotsilanganda faqat metall kationlari va kislota qoldig’i anionlari hosil bo’ladi: NaCl=Na++Cl- K3PO4= 3K++PO43- CuSO4=Cu2++ SO42- Fe2(SO4)3=2Fe3++3SO42- Al(NO3)3=Al3++SO42- Na2SO4=2Na++SO42- FeCl3=Fe2++3Cl- MgSO4=Mg2++SO42- K4P2O7=4K++P2O74- Nomlanishi.Nomlashda avval metall, keyin kislota qoldig’i aytiladi. CuSO4 –mis(11) sulfati; Al(NO3)3 – alyuminiy nirati; Fe2(SO4)3- temir(Ш)sulfati; K4P2O7-kaliy difosfati yoki kaliy pirofosfati; FeSO4 - temir (П) sulfati va hokazo. Ba’zan tarixiy nomlashlar ham uchraydi. AgNO3 kumush nitrat yoki lyapis; Na2CO3 – natriy karbonat yoki soda; Nordon tuzlar. Bunday tuzlar tarkibida metall atomi ,vodorod atomi va kislota qoldig’i bo’ladi.Nordon tuzlar ko’p asosli kislotalardan hosil qilinadi.Agar tuz hosil qilish uchun olingan kislota tarkibida faqat bitta vodorod atomi bo’lsa undan nordon tuz hosil bo’lmaydi.Nordon tuzlar quyidagi kislotalardan hosil bo’lishi mumkin: Kislotalar Kislota Nordon tuzlarning Qoldig’i tuzlar nomlanishi Yüklə 89,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2