Li2o lioh na
Yüklə 89,5 Kb.
|
1 2
oksidlar va asoslarning olinishi, xossalari va ishlatilishi| H2CO3 HCO31 NaHCO3 Natriy gidrokarbonat
H2S HS1 KHS Kaliy girosulfid H2SO3 HSO31 NaHSO3 Natriy gidrosulfit H2SO4 HSO41 KHSO4 Kaliy gidrosulfat H3PO4 H2PO41 NaH2PO4 Natriy digidrofosfat HPO411 Na2HPO4 Natriy gidrofosfat H4P2O7 H3P2O71 KH3P2O7 Kaliy trigidrodifosfat H2P2O711 K2H2P2O7 kaliy digidrodifosfat HP2O7Ш K3HP2O7 kaliy gidrodifosfat Nordon tuzlarning dissotsilanishi bosqichli boradi. Eritmada metall kationi, kislota qoldig’i anioni va vodorod kationi mavjud bo’ladi. KHCO3«K++HCO3- Na2HPO4«2Na++HPO42- H2PO4- «Na++H2PO4- HCO3-« H+ +CO3- HPO42-«H+ +PO43- H2PO4-«H+ + HPO42- HPO42-«H+ +PO43- CaHPO4«Ca2++HPO42- Ca(H2PO4)2«Ca2++2H2PO4- HPO42-«H++PO43- H2PO4- «H+ +HPO42 NaHS«Na+ +HS- HS-« H+ +S2- Nordon tuzlarning olinishi . Nordon tuzlarni olishda ko’p asosli kislotalarga kuchli asoslar ta’sir ettiriladi.Reaksiyada kislotalar mo’l miqdorda olinadi.Reaksiya bosqichli borib avval nordon tuzlar keyin esa o’rta tuzlar olinadi. КОН+H2S=KHS+H2O; NaOH+ H2SO4=NaHSO4+H2O Mo’l mo’l KHS+KOH=K2S+H2O NaHSO4+NaOH=Na2SO4+H2O Ca(OH)2+H3PO4=Ca(H2PO4)2+H2O mo’l Ca(H2PO4)2+Ca(OH)2=CaHPO4+H2O CaHPO4+Ca(OH)2 = Ca3(PO4)2+H2O KOH+H4P2O7=KH3P2O7+H2O mo’l KH3P2O7+ KOH=K2H2P2O7+ H2O K2H2P2O7+KOH=K3HP2O7+H2O K3HP2O7+KOH=K4P2O7+H2O Ca(OH)2+2H2SO4=Ca(HSO4)2+2H2O mo’l Сa(HSO4)2+Ca(OH)2=CaSO4 +H2O Nordon tuzlarni grafik formulasi yozish uchun shu tuz hosil qilgan kislotani grafik formulasini yozib olish kerak. So’ngra kislota qoldig’ini aniqlash va uni asosida nordon tuzni grafik formulasini yozish kerak.Oxirida shu kislota qoldig’iga metall atomi qo’yiladi. Asosli tuzlar.Bunday tuzlar tarkibida metall atomi, gidroksil guruhi va kislota qoldig’i bo’ladi.Asosli tuzlar bir kislotali asoslardan hosil bo’lmaydi.Ularni tarkibida metall atomi gidroksil guruhi va kislota qoldig’i mavjud bo’ladi.Bunday tuzlar quyidagi asoslardan olinishi mumkin: Asosli Asosli Asosli Tuzning Qoldiq tuz nomlanishi Mg(OH)2 MgOH1 MgOHCl magniygidroksi xlorid Сu(OH)2 CuOH1 CuOHNO3 misgidroksi(11) nitrat Al(OH)3 Al(OH)21 Al(OH)2NO3 alyuminiydigidroksi nitrat AlOH11 AlOH(NO3)2 alyuminiygidroksi nitrat AlOHSO4 alyuminiygidroksi sulfat |Al(OH)2|2SO4 alyuminiydigidroksisulfat Cr(OH)3 Cr(OH)21 Cr(OH)2 NO3 xromdigidroksi(111) nitrat CrOH11 CrOH(NO3)2 xromdidroksi(111) nitrat Fe(OH)3 Fe(OH)21 |Fe(OH)2|2SO4 temirdigidroksi(111) sulfat FeOH11 FeOHSO4 temirgidroksi(111) sulfat Mg(OH)2 MgOH1 (MgOH)3PO4 magniygidroksi fosfat Asosli tuzlarning dissotsilanishi.Bunday tuzlarning dissotsilanishi bosqichli borib ,metall kationlari, gidroksil anioni va kislota qoldig’i anioni hosil bo’ladi: CuOHCl «CuOH+ + Cl- (CuOH)2SO4 « CuOH+ +SO42- CuOH+ «Cu2++OH- CuOH2+ «Cu2+ + OH- AlOHSO4 «AlOH2+ + SO42- |Al(OH)2|2SO4 « 2Al(OH)2++ SO42- AlOH2+ «Al3++OH- 2Al(OH)2+« AlOH2+ +SO42- AlOH2+ «Al3++OH- Asosli tuzlarning olinishi.Кuchsiz va ko’p negizli asoslarga kuchli kislotalar ta’sir ettiriladi va bu reaksiyalarda asoslar mo’l miqdorda olinadi: Cu(OH)2 + HCl= CuOHCl + H2O Mo’l CuOHCl + HCl= CuCl2+ H2O Al(OH)3 + HCl= Al(OH)2Cl +H2O Mo’l Al(OH)2Cl+HCl= AlOHCl2 + H2O AlOHCl2 +HCl= AlCl3 + H2O 2Al(OH)3 + H2SO4 =|Al(OH)2|2SO4 + 2H2O 2 |Al(OH)2|2SO4+ H2SO4=2AlOHSO4 + 2 H2O 2AlOHSO4+ H2SO4=Al2(SO4)3 + 2H2O 2 Mg(OH)2 + H2SO4= (MgOH)2SO4 + 2H2O Mo’l (MgOH)2SO4 + H2SO4= 2MgSO4 + 2H2O Qo’sh tuzlar.Тarkibida bir paytni o’zida ikkita har xil metall ushlab turadi.Qo’shaloq tuzlar ko’p asosli kislotalardagi vodorod atomlarini har xil metallarga almashinishi tufayli hosil bo’ladi. H2SO4 NaKSO4 H3PO4 NaKLiPO4 H2SO4 KCr(SO4)2 Qo’sh tuzlar dissosilanishida turli metall kationlari va kislota qoldig’i anioni hosil bo’ladi: NaKSO4 Û Na+ + K+ +SO4 2- NaKLiPO4Û Na+ +K++ Li+ + SO42- KCr(SO4)2ÛK++ Cr3+ + 2SO42- Olinishi.Ko’p asosli kislotalarga turli asoslarni bosqichli ta’sir etish kerak: NaOH+ H2SO4= NaHSO4+ H2O NaHSO4+KOH= NaKSO4+ H2O NaOH+ H3PO4=NaH2PO4 + H2O NaH2PO4+KOH=NaKHPO4+H2O NaKHPO4+LiOH= NaKLiPO4+ H2O Kompleks birikmalar.Eritmada eriganda kompleks kation yoki kompleks anion hosil qiladigan murakkab moddalar kompleks birikmalar deyiladi.Kompleks birikmalarning hosil bo’lishida quyidagilarga e’tibor berish kerak: 1.Kompleks birikmalar tarkibida kompleks hosil qilivchi ion mavjud bo’ladi.Kompleks hosil qiluvchi ion d-elementlar yoki metallar bo’ladi. 2.Kompleks hosil qiluvchi ion tarkibiga yopishgan neytral molekulalar yoki ionlar ligandlar deyiladi.Ligandlar neytral molekulalar (NH3 yoki H2O). Ba’zan kompleks hosil qiluvchi ionlarga kislota qoldiqlari va gidroksil guruhlari kirib ,ular anionlar(SO42-; NO3-;CO32-; CN-; Cl-; OH-) bo’lishi mumkin. 3.Kompleks hosil qiluvchi ionlar soni koordinasion son deyiladi.Kompleks hosil qiluvchi ion va ligandlar ichki sferani hosil qiladi.Ichki sferaga kirmagan ionlar tashqi sferada turadi.Ichki sferani zaryadi ligandni turiga qarab musbat yoki manfiy bo’lishi mumkin. Agar ichki sferada neytral ligandlar tursa ichki sfera musbat zaryadga ega bo’ladi: |Сu(NH3)2|Cl ; |Cu(NH3)4|SO4; /Cr(H2O)6/Cl3 ; |Fe(NH3)6|Cl3 5.Agar ichki sferada anionlar tursa ,bunda ichki sfera zaryadi manfiy zaryadga ege bo’ladi: Na2|Сu(СN)2|; K2|Cu(CN)4|; Na3|Cr(OH)6|; K3|Fe(CN)6| K3|Cr(OH)6|; Na3|Al(OH)6|; K|Au(CN)2| Na|Ag(CN)2| Kompleks birikmalar bosqichli dissotsilanadi.Birinchi galda ionlanish ichki va tashqi sferaga ajralish bilan boradi. |Сu(NH3)2|Cl Û |Сu(NH3)2|+ + Cl- |Сu(NH3)2|+ Û Сu2++ 2NH3 |Cr(H2O)6|Cl3Û |Cr(H2O)6|3++ 3Cl- |Cr(H2O)6|+ Û Cr3+ +6H2O Ba’zi bir komplekslar ichki sferaga ega bo’lmaydi.ularning ichki sfera zaryadi nolga teng. |Сr(OH)3Cl3|; Pt(NH3)2Cl2|; |Fe((NH3)3Cl3| Kompleks birikmalarning olinishi turli kimyoviy jarayonlarda sodir bo’ladi: AgCl+2NH3 = | Ag(NH3)2|Cl AgNO2 + KNO2 = K|Ag(NO2)2 Аl(OH)3+3KOH=K3|Al(OH)6 Zn(OH)2+2KOH= K2|Zn(OH)4| Ag(CN)2+NaOH=Na|Ag(CN)|2 Cu(CN)2+2KOH= K2|Cu(CN)4| CuSO4+ 4NH4OH=|Cu(NH3)4|SO4 I2 +KI= K|I3| Kompleks birikmalar hosil bo’lishida cho’kma tushadi. Ba’zan cho’kmalar eritmaga o’tadi.Ko’pincha bu reaksiyalarda rang o’zgarihi yaqqol ko’rinadi. Adabiyotlar: Н. А. Парпиев , Ҳ. Р. Раҳимов Муфтахов, А.Г. «Анорганик киме назарий асослари »,Т., Ўзбекистон, 2000й. Қ.Aхмеров, А.Жалилов, Р. Сайфуддинов «Умумий ва анорганик кимё». Т., Ўзбекистон, 2003й. Q. Ahmerov, A. Jalilov, R. Sayfuddinov, « Umumiy va anorganik kimyo». T. O‗zb, 2006. Угай Я. А. «Общая и неоргнаническая химия», -М: «Высшая школа», - 1998. X.X. Muhiddinov. «Kimyo». T. TDTU, 2005 Х.Х. Мухиддинов. Кимё, Маърузалар матни. Т. ТДТУ, 2004. Н.Г. Коржуков ―общая и неорганическая химия‖, М., МиСиС/, 2004. Н.Л.Глинка «Умумий кимёдан масала ва машқлар тўплами»,Т.,Ўқитувчи. Н. В. Коровин, Э. И. Мингулин, Н. Г. Рыжова «Лабораторные работы по химии», М., Высшая школа». -1998. I.I. ismoilov, X.X.Muxitdinov va boshqalar. ―kimyo‖ fanidan amaliy va laboratoriya mashgulot boyicha uslubiy qollanma.T.,TDTU.2007. Yüklə 89,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2