1-variant Sug'urtaning paydo bo'lishi va rivojlanishiga tarif bering

18-variant
1.Sedent, retrosedent va sessiya tushunchalarining iqtisodiy mazmun va mohiyatiga ta’rif bering.
Sedent – riskni ikkilamchi joylashtirishni amalga oshiruvchi, yaʼni riskni qayta sug‘urtalash uchun beruvchi sug‘urta kompaniyasi. Ikkilamchi sedent retrotsedent deb ataladi.
Retrosedent - qabul qilib olingan qayta sug‘urtalash riskini retrotsessiyaga (ikkinchi qayta sug‘urtalash) beruvchi sug‘urta yoki qayta sug‘urtalovchi kompaniya.
Sessiya:
1) sug‘urta riskini qayta sug‘urtalashga berish jarayoni. Sedent va qayta sug‘urtalovchi o‘rtasidan huquqiy munosabatlarda ishlatiladi.
2) Xorij amaliyotida sedentning olingan sug‘urta mukofoti maʼnosini bildiradi.
2.Ixtiyoriy sug’urta bilan majburiy sug’urtani farqli xususiyatlarini izohlab bering.
Ixtiyoriy sug‘urtada sug‘urta shartlari, sug‘urta mukofoti (badali), uni to‘lash muddatlari va tartibi hamda sug‘urta muddati (sug‘urta davri) sug‘urta tashkiloti va sug‘urta qildiruvchi (mijoz) o‘rtasida kelishilgan holda amalga oshiriladi. Majburiy sug‘urtada sug‘urta shartlari, sug‘urta mukofoti (badali), uni to‘lash tartibi va muddatlari qonun bilan bel Majburiy sug‘urta turlari ikkiga bo‘linadi:
- majburiy sug‘urta;
- majburiy davlat sug‘urtasi.
Majburiy sug‘urtada sug‘urta mukofoti to‘lovi sug‘urta qildiruvchi (mijoz)ning hisobidan amalga oshiriladi.
Majburiy davlat sug‘urtasida esa sug‘urta mukofoti davlat budjeti tomonidan amalga oshiriladi.
Fuqarolarning ijtimoiy manfaatlarini va davlatning manfaatlarini taʼminlash maqsadida qonunda hayot, sog‘liq va mol-mulkning majburiy davlat sug‘urtasi belgilab qo‘yilishi mumkin gilab qo‘yiladi va barcha uchun bir xil shartlarda amalga oshiriladi.
Majburiy sug'urta bunday sug'urta qilish majburiyati yuklangan shaxs (sug'urta qildiruvchi) sug'urtalovchi bilan sug'urta shartnomasi tuzishi vositasida amalga oshiriladi. Majburiy sug'urta sug'urta qildiruvchi hisobidan amalga oshiriladi. Majburiy sug'urtalanishi lozim bo'lgan obyektlar, ular sug'urtalanishga sabab bo'ladigan xavflar va sug'urta pulining eng kam miqdorlari qonun hujjatlari bilan belgilanadi.
Hozirgi paytda aholi orasida keng tarqalgan majburiy sug'urtaning quyidagi turlari mavjud:

• 
  “Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini sug'urta qilish”
  
• 
  “Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urtalash" hantda
  
• 
  “Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urta qilish”
  

Shuni alohida ta’kidlash lozimki, yuqorida ko'rsatilgan majburiy sug'urta turlari hukumat qarorlari asosida joriy etilgan. Unda sug'urtalanuvchilar guruhi. sug'urta qilish shartlari, sug'urta tarifi stavkalari va sug'urta qoplamalai'i miqdori ko'rsatilgan.
Bugungi kunda barcha transport vositalari egalari uchun amalga oshirilayotgan avtotransport vositalari egalarining uchinchi shaxslar oldidagi fuqarolik javobgarligi sug'urtasi juda samarali ishlamoqda. Davlatning majburiy sug'urta turlarini joriy etishidan ko'zlangan asosiy maqsad majburiy sug'urtani amaliyotga joriy qilgan holda uning mohiyati va zarurligini keng ommaga namoyon qilish, shuningdek uning aholini ijtimoiy muhofaza qilishdagi ahamiyatini anglatishdan iborat.
Majburiy sug'urtaning mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy hayotidagi ahamiyatini inobatga olgan holda 2008 yil 21 aprelda “Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urta qilish to'g'risida” O'zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi.