12-bob. Investitsiyalar hisobi

3. Qarz qimmatli qog’ozlarga investitsiyalarning hisobi
Ushbu investitsiyalr uchta katta guruhga bo’linadi.
1) Qoplanish muddatigacha ushlab turiladigan – korxona qoplanish muddati yetib kelgunicha ushlab turishninazarda tutgan yoki ushlab turgan qimmatli qog’ozlardir.
2) Savdo-sotiqqa oid – asosan yaqin kelajakda narxdagi qisqa muddatli farqdan daromatni olish maqsadida sotish uchun sotib olingan va saqlab turiladiganlar.
3) Qayta sotish uchun mavjud bo’lgan – ushbu turkumga birinchi ikkita turkumga kiritilmagan qarzdorlikka oid qimmatli qog’ozlar kiritiladi.
Agar korxona qimmatli qog’ozni noma’lum muddatgacha ushlab turishni mo’ljallasa, u qoplanish muddatigacha ushlab turadigan deb turkumlanishi mumkin emas.
Obligatsiyalar vas hu kabi qimmatli wog’ozlar investor tomonidan balansda aktivalar hisobvarag’ida olish bilan bog’liq barcha xarajatlarni hisobga olgan holda sotib olish qiymati bo’yicha aks ettiriladi. Agar sotib olish qiymati nominal qiymat (to’lash qiymati)dan farq qilsa, u holda sotib olish qiymati vanominal qiymati orasidagi farq (ustama yoki chegirma) summasi, obligatsiyalar chiqarilgan muddat davomida hisobda chiqariladi. Ustmaning hisobdan chiqarilishi isqa va uzoq muddatli investtisiyalar schyotlarning kreditlanishi bilan, chegirmalar esa ushbu schyotlarning debetlanishi bilan amalga oshiriladi, chunki oblegatsiyalarning to’lanish davrigacha ularning balans qiymati nominal qiymatga to’g’ri kelishi kerak. Obligatsiyalr bo’yicha ustamalar va chegirmalarning hisobdan chiqarilishining davriyligi ular bo’yicha hisoblangan foiz daromadlarining davriyligiga mos keladi. Berilgan hisobot davrida hidobdan chiqarilishi lozom bo’lgan chegirma, ustama summalari foiz daromadi yoki xarajati deb ta’riflanadi.
2-misol
2013 yil 1 yanvarda npmonal qiymati 200 000 so’m, muomalada bo’lish mudddati 6 oy, yillik foiz Stavkasi 12% bo’lgan obligatdiya har oylik foizlar to’lovi sharti bilan 188 000 so’mga sotib olindi
Dt qisqa muddatli investitsiyalar (5810) 188 000
Kt pul mablag’lari (5110) 188 000
2013 yil 1 yanvarda nominal qiymati 200 000 so’m, muomalada bo’lish muddati 6 oy, yillik foiz stavkasi 12% bo’lgan obligatsiya har oylik foizlar to’lovi sharti bilan 206 000 so’mga sotib olindi
Dt Qisqa muddati investitsiyalar (5810) 206 000
Kt Pul mablag’lari (5110) 206 000
Qisqa muddatli investitsiyalar bo’yicha foiz daromadlari hisoblanganda 31 yanvarda:
200 000 * 0.12 * 1/12 = 2 000 * 2 = 4 000
Dt Olinadigan foizlar (4830) 4 000
Kt Foiz ko’rinishidagi daromad (9530) 2 000
Obligatsiyaning sotib olish va nominal qiymati o’rtasidagi farqni hisobdan chiqarish:
(200 000 – 188 000) * 1/6 = 2 000
Dt Boshqa foiz ko’rinishidagi xarajatlar (9610) 1 000
Kt Qisqa muddatli daromad (5810) 1 000
Hisoblangan foiz daromadining kelib tushishi:
01 fevalda:
Dt Pul mablag’lari (5110) 400 000
Kt Qisqa muddatli investitsiyalar (5810) 400 000
Davlatning qisqa muddatli qarzi hisoblangan xazina veksellari odatda belgilangan daromad foiziga ega bo’lmaydi, ular chegirma bilan chiqariladi va ushbu chegirma vekselning foiz daromadi hisoblanadi.