12-bob. Investitsiyalar hisobi

12-BOB. INVESTITSIYALAR HISOBI

1. 
   Investitsiyalar to’g’riisda tushunchlar
   
2. 
   Investitsiyalrni baholash
   
3. 
   Qarz qimmatli qog’ozlarga investitsiyalarning hisobi.
   
4. 
   Ulushga oid qimmatli qog’ozlarga investitisiyalarning hisobi
   
5. 
   Moliyaviy investitsiyalarni qayta baholash.
   
6. 
   Moliyaviy investitsiyalarni sotish va qayta o’tkazish’
   

1. 
   Investitsiyalar to’g’rida tushunchalar.
   

Investitsiyalar – iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’yektlariiga kiritiladigan moddiy va nomoddiy ne’matlar hamda ularga oid xuquqlar.
Investitsiya faoliyati – investitsiya faoliyati sub’yektlarning investitisiyalarni amalga oshirish bilan bog’liq harakatlari mavjud.
Investor – o’z mablag’larini, qarzga olingan jalb etilgan mablag’larni, mulkiy boyliklarrni va ualrga doir xuquqlarni, shuningdek intellektual mulkka doir xuquqlarni investitsiya faoliyati ob’yektlariga investitsiyalashni amalga oshirvchi investitsiya faoliyati ob’yekti.
Investitsiya faoliyati ishtirokchisi – investorning buyurtmalarni bajaruvhi sifatida investitsiya faoliyatini ta’minlovchi investitsiya faoliyati sub’yekti.
Reinvestitsiyalar – investorning faoliyat natijasida olingan foydani (dadomadni) muomalaga kirirtish.
Investitsiyalar mo’ljallangan ob’yektiga ko’ra kapital, innovatsiya va ijtimoiy investitsiyalarga bo’linadi.
Kapital investitsiyalar jumlasiga asosiy asosiy fondlarni asosiy fondlarni vujudga keltirish va takrok ishlab chiqarishga, shuingdek moddiy ishlab cchiqarishning boshqa shakllarini rivojlantirishga qo’shiladigan investitisiyalar kiradi.
Innovatsiya investitsiyalari jumlasiga texnika va texnologiyyalarning yangi avlodini ishlab chiqish va o’zlashtirishga qo’shiladigan investitsiyalar kiradi.
Ijtimoiy investitsiyalar jumlasiga inson salohiyatini, malakasini va ishlab chiqarish tajribasini oshirishga, shuningdek nomoddiy ne’matlarning boshqa shakllarini rivojlantirishga qo’shiladigan investitsiyalar kiradi.
Moliyaviy investitsiyalar – xo’jalik yuriituvchi sub’yekt tasarrufidagi daromad olishga (foiz, royalti, dividend va ijara haqi shaklida) mo’ljallangan, investitsiya qilingan sarmoya qiymatining ortishi yoki investitsiya qiluvchi kompaniya boshqa naf olish uchun foydalanadigan aktivlar.
Qisqa muddatli (joriy) investitsiyalar – muomala muddati 12 oydan oshmaydigan oson realizatsiya qilinadigan investitisiyalar.
Uzoq muddatli investitsiyalar – qisqa muddati (joriy) investitsiyadan tashqari barcha investitsiyalar.
Ko’chmas mulkka investitsiya – investitsiya qiluvchi sub’yektning yoki investitsiya qiluvchi sub’yekt guruhiga kiruvchi boshqa sub’yektning ishlab chiqarish faoliyati davomida foydalanilmaydigan yer uchastkalariga yoki imoratlarga investitsiyalar.
Joriy qiymat – bir-biriga qaram bo’lmagan xabardor, sotib olishni hohlagan xaridor bilan xabardor, sotishni hohlayotgan sotuvchi o’rtasida aktiv alashtiradigan miqdor.
Bozor qiymati – aktivlar bozorida aniqlanadigan investitsiyalar miqdori.
Bozor – bozor qiymati (yoki bozor qiymatini aniqlashga imkon beradigan boshqa biror ko’rsatgich) aniqlanadigan aktivlar bozori mavjudligini bildiradi.
Moliyaviy vositasilari (instrumentlar) (financial intruments) – bu shartnoma, uning natijasida bir korxonada moliyaviy aktiv va boshqa korxonada moliyaviy majburiyat yoki ulash vositalari paydo bo’ladi.
Moliyaviy aktivlar – bu aktiv.

1. 
   pul mablag’lari;
   
2. 
   boshqa korxonlardagi ulush vositalari;
   
3. 
   shartnomada nazarda tutilgan xuquqlar
   

(I) pul mablag’lari yoki boshqa moliyaviy aktivlarni boshqa korxonalardan olish; yoki
(II) korxona uchun potentsial foydali shartlar asosida boshqa korxonalar bilan moliyaviy aktivlar yoki moliyaviy majburiyatlarni almashish; yoki
(d) o’z ulush vositalari bilan hisob kitob qilinadigan yoki yetkazib berilishi mumkin bo’lgan shartnoma, va
(I) hosilaviy vositalar bo’lmagan. Korxona oladigan yoki olishi mumkin bo’lgan o’z ulush vositalarining qanchadir miqdori; yoki
(II) hosilaviy vositalar, o’z ulush vositalarning qat’iy belgilangan miqdoini qat’iy belgilangan pul mablag’lari summasi yoki boshqa moliyaviy aktivlarga almashtirishdan ko’ra, ular bo’yicha hisob kitoblar boshqa usullar bo’yicha amalga oshiriladi yoki oshiriliahi mumkin.
Moliyaviy aktivlarga misol bo’lib, shartnoma bo’yicha kelgusida pul mablag’larini olish xuquqi, shu bilan birga shartnoma bo’yicha kelgusida pul mablag’larini berish tog’risidagi noliyaviy najburiyatlar hisoblanadi.
(a) savdo oberatsiyalari bo’yicha debitorlik va kreditorlik qarzlari;
(b) olinadigan yoki to’lanadigan veksellar;
(c) qarzlar bo’yicha debiStorlik va kreditorlik qarzlari; va
(d) obligatsiyalar bo’yicha deitorki va kreditorlik qarzlar.
Moliyaviy majburiyat – bu majburiyat.
(a) shartnomada tutilgan majburiyatlar
(I) boshqa korxonaga pul mablag’lari yoki boshqa moliyaviy aktivlar o’tkzaish; yoki
(II) korxona uchun potentsial foydali bo’lmagan shartlar asosida boshqa korxonalar bilan moliyaviy aktivalar yoki moliyaviy majburiyatlarni amalga oshiradi; yoki
(b) o’z ulush vositalari bilan hisob kitob qilinadigan yoki yetkazib berilishi mumkin bo’lgan shartnoma, va hisoblanadi
(I) hosilaviy vositalar bo’lmagan, korona oladigan yoki olishi mumkin bo’lgan o’z ulush vositalarining qanchadir miqdorini berish; yoki
(II) hosilaviy vositalar, o’z ulush vositalarning qat’iy belgilangan miqdorini qat’iy belgilangan pul mablag’lari summasi yoki boshqa moliyaviy aktivlarga almashtitishdan ko’ra, ular bo’yicha hisob kitoblar boshqa usullar bo’yicha amalga oshiriladi yoki oshirilishi mumkin.
Ulushli aktivlar – bu shartnoma, barcha majburiyatlarni ayrib tashlagandan keyin qolgan, sof aktivlarning qodiq ulushini tasdiqlovchi xuquq.