141 Belladonna, Halokatli ituzum
Yüklə 21,89 Kb.
|
|
141 Belladonna, Halokatli ituzum (Atropa belladonna) — Solanaceae oilasiga mansub koʻp yillik zaharli oʻt. Boʻyi 0.5 — 1,5 (2) m. Barglari ellipssimon, oʻtkir uchli, tekis qirrash, kalta bandli, ketmaket juft-juft boʻlib joylashgan. Har juftdagi bitta barg katta buladi. Tullari bittadan yeyu! juft-juft holda barg qoʻltigʻiga oʻrnashgan. Mevasi toʻqbinafsha rang, koʻp urugʻli hoʻl meva. Yovvoyi holda Qrim, Kavkaz, Moldaviya va Gʻarbiy Ukrainaning oʻrmonlarida, oʻtloklarda, suv va yoʻl yoqalarida oʻsadi. B.ning hamma qismi apkachoidlarga boy. Undan atropin, giossiamin, skopoyaamin va boshqa alkaloidlar olinadi. Bargidan tayyorlangan preparatlar (nastoykalar), atropin alkaloidi ogriqni qoldiradigan, kUz gavharini kengaytiradigan va spazmga qarshi dori sifatida, meʼda, koʻz kasalliklarini davolashda ishlatiladi. Bargi astma kasalligida chekiladigan astmatol poroshogi tarkibiga kiradi. B.ning Kavkazda oʻsadngan yana bir turi (A. caucasica) ham shu maqsadda tibbiyotda ishlatiladi Belladonna preparatlari turli spazmatik hollarda (ichak va siydik yo‘llari spazmida) antispazmatik hamda me’da va o‘n ikki barmoq ichakning yara kasalligida, xoletsistit, o‘t pufagining tosh kasalligida, buyrak sanchig‘ida og‘riq qoldiruvchi dori sifatida, shuningdek, bronxial astma kasalligini davolashda hamda so‘lak va shilliq bezlari ajratadigan suyuqlikni kamaytirishda ishlatiladi. Bulardan tashqari, ko‘z kasalliklarida ko‘z qorachig‘ini kengaytirish uchun ham qo‘llaniladi. Ildiz preparati Parkinson kasalligini davolashda beriladi. Belladonna o‘simligining alkaloidlaridan tibbiyotda atropin va skopolamin ishlatiladi, giossiamin zaharli bo‘lgani uchun ishlatilmaydi 142 Yassibargli senetsio (yopishoq) — ko‘p yillik, bo‘yi 150— 170 sm ga yetadigan o‘t o‘simlik. Ildizpoyasi yo‘g‘on, yer ostida gorizontal joylashgan, ko‘p ildizli bo‘lib, undan tik o‘suvchi, pastki qismi tuklar bilan qoplangan poyalar hamda uzun bandli, shakli buyraksimon-yuraksimon, bir nechta ildizoldi barglar o‘sib chiqadi. Poyadagi barglari uchburchaksimon, tishsimon qirrali, qisqa, qanotli bandi yordamida ketma-ket joylashgan. Bu o‘simlik barg bandining asos qismidagi poyani o‘rab oluvchi qinchasi hamda barg plastinkasining pastki qismidagi bo‘lakchasi bilan senetsio turkumining boshqa turlaridan farq qiladi. Gullari ko‘p (10—15 ta), savatchaga to‘plangan, savatchalar esa poyaning yuqori qismida qalqonsimon gul to‘plamini tashkil etadi. Savatchaning o‘rama bargi ikki qator joylashgan, gullari naychasimon, gultojisi 4 tishli, sariq rangli, otaligi 4 ta, onalik tuguni bir xonali, pastga joylashgan. Mevasi — pista. Iyul-avgust oylarida gullaydi, mevasi avgust-sentabrda pishadi. Yüklə 21,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|