28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari


MAVZU-3  BUXGALTERIYA HISOBI SCHYOTLARI, ULARNING



Yüklə 2,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/283
tarix13.04.2022
ölçüsü2,66 Mb.
#85401
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   283
310711 (1)

MAVZU-3  BUXGALTERIYA HISOBI SCHYOTLARI, ULARNING 
TUZILISHI  
(ma’ruza – 2 soat) 
REJA: 
1.
 
Schyotlar tizimi haqida tushuncha. 
2.
 
Schyotlarning tarkibiy tuzilishi. 
3.
 
Schyotlar va balans o’rtasidagi bog’lanishlarning ahamiyati. 
  
Mavzuning  maqsadi:
  Schyotlar  tizimi  haqida  tushuncha  berish, 
schyotlarning tarkibiy tuzilishini, schyotlar va balans o’rtasidagi bog’liqlikni 
tushuntirib berish. 
Tayanch  iboralar: 
Schyot,  debet,  kredit,  oy  boshiga  qoldiq,  oy 
davomidagi oborotlar, oy oxiriga qoldiq, salpdo, aktiv, passiv.   
Korxonaning  xo’jalik  mablag’’lari  va  ularning  tashkil  topish 
manbaalari 
to’g’risidagi 
umumlashgan 
mao-lumotlarni 
buxgalteriya 
balansidan  olish  mumkin.  Buxgalteriya  balansi  xo’jalik  mablag’’lari  va 
ularning manbaalarini maolum bir davrga bo’lgan holatini aks ettiradi. 
 Korxonaning  kundalik  xo’jalik  faoliyatida  esa  turli  tuman  bir  qancha 
xo’jalik  operatsiyalari  (ta’minototchilardan  xom  ashyo  kelib  tushishi, 
ishchilarga  ish  haqi  hisoblanadi,  asosiy  vositalarni  eskirishi  summasi 
hisoblanadi ) ro’y beradi. Ushbu xo’jalik operatsiyalarini joriy nazorat qilish 
va  ularni  maolum  bir  tizimiga  solish  zarurati  tug’iladi.  Bu  operatsiyalarni 
balansda  bevosita  aks  ettirish  imkoniyati  yo’q,  chunki  har  bir  xo’jalik 
operatsyasidan keyin yangi balans tuzishga to’g’ri keladi. 
 
 Faraz  qilaylik  korxona  xo’jalik  faoliyatida  bir  oy  davomida  10000  ta 
xo’jalik  operatsiya  ro’y  bersa,  u  holda  10000  marta  balans  tuzishga  to’g’ri 
keladi.  SHuning  uchun  oyning  boshida  balans  tuzilib  oy  davomida  ro’y 
bergan  operatsiyalarni  bir  tizimga  solib  turish  uchun  buxgalteriya  hisobi 
schyotlaridan  foydalanamiz.  SHuning  uchun  bu  oraliq  davr  mobaynida 
xo’jalik  operatsiyalar  natijasida  ro’y  bergan  o’zgarishlarni  xo’jalik 
mablag’’lari  va  ularning  tashkil  topishi  manbaalariga  ta’siriini  buxgalteriya 
hisobi schyotlarida aks ettiriladi. 
 
 Buxgalteriya hisobi schyotlari deb xo’jalik 
mablag’’lari va ularning tashkil topish manbaalari 
hamda xo’jalik jarayonlarini xolati va ro’y bergan 
xo’jalik  operatsiyalarining  iqtisodiy  mazmuniga 
ko’ra guruxlash va joriy nazorat qilishga aytiladi. 
 
 Har bir buxgalteriya hisobi schyoti tuzilishi bo’yicha faqat bir turdagi 
mablag’’larni  va  ularni  tashkil  topish  manbaalarini  aks  ettiradi.  Xo’jalik 
mablag’’lari  va  ularni  tashkil  topish  manbaalari  hamda  xo’jalik  jarayonilari 
uchun  alohida  schyotlar  ochiladi.  Ochilgan  schyotlarda  dastlab  xo’jalik 
mblaglari  va  ularni  tashkil  topish  manbaalarining  xolati  boshlangich  qoldiq 
sifatida yoziladi va so’ngra ro’y bergan xo’jalik operatsiyalari aks ettiriladi. 
Muammo:
 
Buxgalteriya 
hisobi  schyotlari  tizimi 
mazmungini tushunish.
 
 
 


 
17 
 
Ro’y  bergan  xo’jalik  operatsiyalari  natijasida  xo’jalik  mablag’’lari  va 
ularni tashkil topish manbaalarini ko’payishi va kamayishi alohida - alohida 
aks  ettiriladi.  SHuning  uchun  schyotlarning  tashqi  ko’rinishi  ikki  tomonli 
jadvalga  o’xshaydi.  Schyotning  bir  tomoni  yaoni  chap  tomoni  Debet  ung 
tomoni  Kredit  deb  ataladi.  Debet  so’zi  lotincha so’zdan  olingan  blib  kazdor 
degan,  Kredit  so’zi  xam  lotinchadan  olingan  bo’lib  “ishonadi”  mao’nolarni 
bildiradi.  
 
Xozirgi paytda o’zining tub maonosini yo’qotgan “Debet” va “Kredit” 
so’zlari  buxgalteriya  faning  dastlabki  rivojlanish  yo’llarida  qo’llanilgan 
bo’lib,  bugungi  kunda  shunchaki  schyotning  o’ng  va  chap  tomonlari  degan 
sharli belgi bo’lib kolgan. 
Esda tuting: 

Yüklə 2,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   283




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə