Müasir dövr 239
Tarix və onun problemləri,
№ 3 2013
SEVDA ƏLIYEVA
AMEA-nın İnsan Hüquqları İnstitutunun doktorantı
E-mail: TarixVeOnunProblemleri@gmail.com
MƏDƏNİYYƏTLƏRİN DİALOQUNDA TURİZMİN ROLU
Açar sözlər: sivilizasiya, mədəniyyət, turizm, dialoq
Ключевые слова: цивилизация, культура,туризм, диалог
Key words: Civilization, culture, tourism, dialogue
Bəşər sivilizasiyasının bütün təkamül mərhələlərin qitələrarası, regionlararası, xalqlar-
arası əlaqələrin genişlənməsi və dərinləşməsi ilə səciyyələnir. Qlobalizasiya şəraitində isə
çoxlu sayda yeni kommunikasiya formaları: miqrasiya, üfüqi təmaslar (xalq diplomatiyası),
mütəxəssislərin, tələbələrin mübadiləsi və s. əmələ gəlir. Kütləvi turizm də mədəniyyətlərarası
əlaqələrin, xalqlar arasındakı dialoqun əsas faktorlarından birinə çevrilir. Müasir beynəlxalq
miqrasiya proseslərini (o cümlədən, beynəlxalq turizmi miqyasına görə) dünya xalqlarının
birinci böyük köçü ilə müqayisə edirlər. Bu gün “miqrasiya axını”na 1 mlrd.-dan çox insan
cəlb olunmuşdur. Azərbaycan Respublikası da müasir dövrümüzün ən dinamik prosesləri olan
miqrasiya və turizmin mühüm aktorlarından birinə çevrilməkdədir.
Azərbaycanın turizm məkanı kimi cəlbediciliyinin artması ölkədə turizm sənayesinin
inkişafına, infrastruktur və informasiya-kommunikasiya sisteminin genişlənməsinə şərait ya-
ratmaqla yanaşı, onun beynəlxalq arenada nüfuzunun və imicinin artmasına da müsbət təsir
göstərir.
Turizm bizim dövrümüzdə müxtəlif mədəniyyətləri və xalqları birləşdirən ən asan və
səmərəli yollardan biridir.
Müasir siyasi və sosial-iqtisadi münasibətlər əvvəlki dövrlərlə müqayisədə turizmin
inkişafı üçün daha əlverişli şərait yaradır. Müxtəlif xalqların tarixi, mədəni, milli, dini ənənə-
lərinin özünəməxsusluğu, tarixi və mədəni abidələr başqa mədəniyyətlərin və xalqların nüma-
yəndələri üçün mühüm cəlbedici amil olaraq qalmaqdadır. Əlbəttə, səyahətlər, turizm səfərləri
mədəniyyətlər arasında dialoqun yaranmasının heç də yeganə üsulu deyildir. Başqa xalqların
tarixi və ənənələri, mədəni nailiyyətləri, milli özünəməxsusluğu ilə tanış olmaq üçün müxtəlif
forma və üsullar mövcuddur.
Belə formalardan biri beynəlxalq idman yarışları, olimpiadalardır. Mədəni əlaqələrin
inkişafında elmi yaradıcılıq əməkdaşlığının müxtəlif formaları, elmi konfranslar, seminarlar
da mühüm rol oynayır. Mədəni əlaqələrin vacib formalarından olan beynəlxalq kinofilmlər,
kitab yarmarkaları, sərgilər və s. milli mədəni özünəməxsusluğun tanıdılmasında əhəmiyyəti
əvəzsizdir. Lakin, müasir şəraitdə mədəni turizm xüsusi əhəmiyyət kəsb etməyə başlayır. O,
təkcə bu və ya digər xalqın tarixi və mədəni abidələri ilə tanış olmaq məqsədi güdmür, həm də
etnik dostluq əlaqələrinin inkişafı üçün stimul yaradır. Bütün bu mədəni proqramlar turizm
şirkətləri qarşısında ciddi tələblər qoyur. Onlar turizmin təkcə təşkilati tərəfləri ilə deyil, həm
də ölkələrin maddi-mənəvi sərvətlərinin təbliğatçısı, mədəniyyətlərarası dialoqun vacib
həlqəsi kimi fəaliyyət göstərməlidirlər.
Müasir turizm industriyasının inkişafının mühüm hərəkətverici qüvvəsi kimi reklamın
mədəniyyətlərin təbliğində xüsusi rolunu qeyd etmək lazımdır, çünki reklam turizminin
inkişafına ciddi təsir göstərməklə yanaşı müxtəlif turizm sahələrində vətəndaşların istehlak
240 Müasir dövr
Tarix və onun problemləri,
№ 3 2013
fəallığının ciddi stimuluna çevrilir. Bütövlükdə turizm müxtəlif xalqlarla görüşlərin daha
müntəzəm, mədəni və mənəvi biliklərin mübadiləsinin daha geniş olmasına imkan verir ki, bu
da turizmin müxtəlif mədəni-tarixi sistemlərə mənsub olan xalqların qarşılıqlı əlaqələrində,
qarşılıqlı anlaşmasında çox böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini sübut edir.
Şəxsiyyət səviyyəsində sivilizasyon dialoqun inkişaf etdirilməsinin ən səmərəli vasi-
tələrindən biri, müxtəlif ölkələrdə on milyonlarla insanı əhatə edən sivilizasyon turizmi ola
bilər. Onun əsas üstünlüyü ondadır ki, o turizmin bir sıra növlərinin (tarixi, mədəni, etno-
qrafik, ekoloji, dini və s.) özündə sintezləşdirməklə bu və ya digər sivilizasiyaların xüsusiy-
yətləri, mədəniyyəti, tarixi, dəyərlər sistemi, təbii şəraiti, dini inancları haqqında müfəssəl
təsəvvür yaratmağa imkan verir. Bu həm təhsil prosesi, həm də digər sivilizasiyaları başa
düşmək, onlara hörmət hissi aşılamaq, müxtəlif ölkələri və sivilizasiyaların nümayəndələri
arasında tolerantlıq, sülh mədəniyyəti, qarşılıqlı anlaşma və dostluq kimi keyfiyyətləri inkişaf
etdirmək baxımından zəruridir.
Hazırda turizm planetar miqyasda sürətlə inkişaf edən sahələrdəndir. Dünya üzrə
ümumi milli məhsulun 10 faizi, ixracatın 8 faizi beynəlxalq turizmin payına düşür, göstərilən
xidmətlərin təqribən üçdə biri beynəlxalq turizm vasitəsilə həyata keçirilir. Dünyada əmək
qabiliyyəti əhalinin 8,1 faizi turizm sənayesində və onunla bağlı sahələrdə məşğuldur.
Zəngin tarixi-mədəni irsə və əlverişli tarixi şəraitə malik olan Azərbaycan turizm sahə-
sində böyük inkişaf perspektivlərinə malikdir. Ölkəmizdə turizmin əksər növlərinin (kənd,
müalicə-sağlamlıq, ekoloji, mədəni, sosial, kommersiya, idman, dini, xüsusi maraq kəsb edən
və s.) inkişaf üçün geniş imkanlar vardır.
Azərbaycan Respublikasında 2002-2005-ci illərdə turizm inkişafına dair Dövlət Proq-
ramını həyata keçirilməsi nəşəsində turizm inkişafı üçün münbit şərait yaradılmış, beynəlxalq
turizm bazarına inteqrasiyanın təmin olunmasının əsası qoyulmuş, milli turizm kompleksinin
rəqabətə davamlılığı yüksəlmişdir. 2002-2010-cu illər ərzində mehmanxana və mehmanxana
tipli müəssisələrin sayı 4 dəfə artaraq 94-dən 370-ə çatmış, bu obyektlərdə ümumi yerlərin
sayı 3 dəfə çoxalmışdır (2).
2002-ci ildən başlayaraq hər il Azərbaycanda beynəlxalq turizm sərgisi təşkil olunur.
Ölkədə turizmin əhəmiyyətini artırmaq, turizm potensialını təbliğ etmək, yerli adət-ənənələri,
milli mətbəxi, mədəni və tarixi irsi tanıtmaq məqsədilə tematik nəşr məhsulları (kitabçalar,
bukletlər, CD və DVD-lər və s.) hazırlanır və yayılır, dünyanın müxtəlif televiziya kanalla-
rında reklam çarxı nümayiş etdirilir, həyata keçirilən yeni layihələr barədə reklam və elanlar
verilir, bu məqsədlə internetin imkanlarından və digər elektron daşıyıcı vasitələrindən istifadə
olunur.
Müstəqillik dövründə ölkəmizin mövcud turizm potensialının beynəlxalq aləmdə tanı-
dılması, Azərbaycana çoxsaylı turist səfərlərinin təşkili, turizmin müxtəlif növlərinin inkişaf
etdirilməsi, normativ-hüquqi aktların qəbulu, turizm sahəsində kiçik və orta sahibkarlığın in-
kişafı, müasir turizm infrastrukturunun yaradılması və ixtisaslı kadrların hazırlanması sahə-
sində bir çox mühüm tədbirlər həyata keçirilmişdir. 2002-ci ildə “Azərbaycan Respublika-
sında turizmin inkişafına dair 2002-2005-ci illər üçün Dövlət Proqramının” Azərbaycan Res-
publikasının Prezidenti tərəfindən təsdiq edilməsi nəticəsində beynəlxalq arenada Azərbaycan
turizminin təşviqi istiqamətində müəyyən nailiyyətlər qazanılmışdır.
Çoxtərəfli əməkdaşlıq münasibətlərinin qurulması və inkişaf etdirilməsinin turizm
siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biri olduğunu nəzərə alaraq: Azərbaycan dövləti
dünyanın aparıcı təşkilatları ilə əməkdaşlıq əlaqələrini qurmuş, fəal surətdə turizm sahəsində
həyata keçirilən beynəlxalq proqramlara qoşulmuşdur. Bunun nəticəsi olaraq Azərbaycan 29
Müasir dövr 241
Tarix və onun problemləri,
№ 3 2013
ölkə ilə turizm sahəsində əməkdaşlıq haqqında hökumətlərarası saziş bağlamış, ölkəmizin
turizm potensialının beynəlxalq arenada tanınmasında mühüm irəliləyişə nail olmuş, iştirak
etdiyimiz beynəlxalq turizm sərgilərinin sayı artmış və coğrafiyası genişlənmişdir.
Son 5 il ərzində Azərbaycan müxtəlif ölkələrdə keçirilən beynəlxalq turizm sərgilərində
iştirak etmiş, respublikamızın turizm potensialı 66 beynəlxalq sərgidə nümayiş olunmuşdur.
Hər il Bakı “AITF” beynəlxalq turizm sərgisi keçirilir. Bu sərgidə iştirak edən xarici
ölkələrin coğrafiyası genişlənir və turizm şirkətlərinin sayı ildən-ilə artır. 2010-cu ildə iştirakçı
ölkələrin sayı 32-yə; şirkətlərin sayı isə 120-yə çatmışdır.
2006-cı ildən başlayaraq dünyanın beynəlxalq televiziya kanallarında respublikanın
turizm potensialını əks etdirən reklam çarxları yayımlanır.
Mehmanxana biznesində çalışan sahibkarların maraqlarının müdafiə edilməsi və səmə-
rəli idarəetmə sisteminin yaradılması məqsədilə 2006-cı ildə Azərbaycan Mehmanxanalar
Assosiasiyası, 2008-ci ildə Azərbaycan Turizm Assosiasiyası yaradılmışdır. 2010-cu ildə turizm
sahəsində özəl sektorun işinin səmərəli təşkil olunması üçün adıçəkilən hər iki təşkilat birləşərək
AZTA kimi fəaliyyət göstərməkdədir.
2010-cu ilin yekunlarına görə ölkədə fəaliyyət göstərən turizm şirkətinin sayı 214-ə,
mehmanxana və mehmanxana tipli obyektlərin sayı 477-yə çatmışdır və 80 faizi regionlarda
yerləşir. Bütün bunların nəticəsi olaraq Azərbaycana gələn əcnəbi vətəndaşların sayı 2010-cu
ildə 2005-ci illə müqayisədə 1,6 dəfə artaraq 2 milyon nəfərə yaxın olmuşdur (3).
Azərbaycanın turizm inkişafı sahəsində əldə etdiyi ən böyük nailiyyətlərdən biri də qış
turizm növlərinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə Qusar rayonunda dağlıq ərazidə, dəniz səviy-
yəsindən 1400-2500 metr yüksəklikdə ən müasir standartlara cavab verən “Şahdağ Qış-Yay
İdman Turizm Kompleksi” inşa edilmişdir.
Ölkə rəhbərliyinin turizmə göstərdiyi xüsusi diqqətin başqa bir məntiqi nəticəsi 2011-ci
ilin Azərbaycanda turizm ili elan edilməsi ilə bağlıdır.
Lakin turizmin inkişafı və turizm sektorunun ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sahələrindən
birinə çevrilməsi bu gün Azərbaycanda ən mühüm vəzifə olaraq qarşıda durur. Son illər ölkə-
də əldə olunmuş sosial-iqtisadi irəliləyişlər bu vəzifələrin yeni imkanlara adekvat səviyyədə
həllinə şərait yaradır.
Azərbaycan Respublikasında turizm sektorunun dayanaqlı inkişafını təmin etmək və
turizmin ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sahələrindən birinə çevrilməsinə nail olmaq məqsədilə
Azərbaycan Respublikasına 2010-2014-cü illərdə turizm inkişafına dair Dövlət Proqramı
qəbul edilmişdir.
Proqramda qarşıda qoyulan əsas vəzifələrin sırasında ölkədə turizm infrastrukturunun
beynəlxalq tələblər səviyyəsinə qaldırılması, investisiyaların turizm sahəsinə cəlb edilməsi,
turizm xidmətlərinin beynəlxalq səviyyəyə uyğunlaşdırılması ölkə turizminin rəqabət qabiliy-
yətinin artırılmışdır. Dövlət proqramının nəzərdə tutduğu tədbirlərin istiqamətləri arasında
Azərbaycanın milli-tarixi, mədəni və mənəvi irsini, milli adət-ənənələrini dünyada təbliğ,
eləcə də, turizmin inkişafı sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı genişləndirməsi də xüsusi yer
tutur.
ƏDƏBİYYAT:
1.
Azərbaycan Respublikasında 2002-2005-ci illərdə turizmin inkişafına dair Döv-
lət Proqramı. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 2002-ci il 27 avqust tarixli, 1029
nömrəli sərəncamı ilə təsdiq edilmişdir. (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik toplusu,
2005-ci il, №2, maddə 69)
242 Müasir dövr
Tarix və onun problemləri,
№ 3 2013
2.
Azərbaycan Respublikasında 2010-2014-cü illərdə turizmin inkişafına dair
Dövlət Proqramı. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 2010-cu il 6 aprel tarixli
sərəncamı ilə təsdiq edilmişdir.
3. QarayevƏ. Mədəniyyət və turizm davamlı inkişaf dövrünü yaşayır. “Azərbaycan”
qəzeti, 2011, 15 oktyabr.
СЕВДА АЛИЕВА
РОЛЬ ТУРИЗМА В ДИАЛОГЕ КУЛЬТУР
В представленной статье рассматривается вопрос о роли и значении туризма в
развитии межцивилизационного и межкультурного диалога. Отмечается, что туризм
является одним из самых простых и эффективных путей, соединяющие различные
культуры и народы.
Подробно освещается шаги, предпринятые в последнее время в Азербайджане по
развитию различных видов туризма, успехи, достигнутые в этой сфере.
ALIYEVA SEVDA
THE ROLE OF TOURISM IN THE DIALOGUE OF CULTURES
The article deals with the role and importance of tourism in the development of inter-
civilizational and inter-cultural dialogue. It is noted that tourism is one of the simplest and
most effective ways to connecting the different cultures and peoples.
Details the steps taken recently in Azerbaijan to develop various types of tourism, the
progress made in this area.
Rəyçilər: s.e.d.G.İbrahimova, t.e.d.R.C.Süleymanov
Bakı Dövlət Universiteti “Mənbəşünaslıq, tarixşünaslıq və metodika” kafedrasının
25.04.2013-cü il tarixli iclasının qərarı ilə çapa məsləhət görülmüşdür (pr. №07).
Dostları ilə paylaş: |