6-amaliy mashg‘ulot mavzu: shovqin muammosi va inson salomatligi. Mashg’ulot rejasi: Darsning maqsadi

Ishni bajarish tartibi

1. 
   Shumometr bilan har bir transportning (yuk mashinasi, poezd, avtobus, velosiped) turli joylarda (uy ichi, bog‘, chorraha) shovqin kuchi o‘lchanadi.
   
2. 
   Shumometr asbobi bo‘lmasa, berilgan jadval asosida yuqorida ko‘rsatilgan shovqin kuchi aniqlanadi.
   
3. 
   Turli joylardagi shovqin kuchi taqqoslanib, xulosa qilinadi.
   

Topshiriqlar
1-topshiriq. Talabalarga ko‘cha yoki hovliga chiqib, magistral yo‘llaridan birini tanlab olib, 1 soat davomida transportlarni turlari bo‘yicha sonini hisoblash topshiriladi (bu topshiriqni uyga vazifa sifatida avvaldan berib yuborish mumkin).
2-topshiriq. Shumometr bilan har bir transportning shovqin kuchini o‘lchang (yuk mashinasi, poezd, avtobus, velosiped).
3-topshiriq. Shumometr asbobi bo‘lmagan hollarda berilgan ko‘rsatkichlar asosida (1-jadval) formula bo‘yicha shovqin kuchini hisoblab toping.
Formula:
SH =∑ (p x n )
SH – umumiy shovqin,
∑ - yig‘indi,
p – transportlarning shovqin ko‘rsatkichi
n – 1 soat davomida o‘rganilayotgan maydondan o‘tgan transport soni.
1-jadval

№	Maishiy shovqinlar	Db	Sanoat shovqinlari	Db
1.	Quloqning eng past sezishi	0	Tipografiya	74
2.	Shivirlash, barg shitirlashi	10	Mashinasozlik zavodlari	80
3.	Soatning 1 metr masofadagi chiqillashi	30	Tokarlik stanogi	90
4.	So‘zlash, magazindagi shovqin	60	Qurilish	95
5.	Ko‘chadagi shovqin	55	Metallurgiya zavodlari	99
6.	Yengil avtomobil	77	Shtamplovchi press	100
7.	Avtobus	80	Kompressor stansiyalari	100
8.	Temiryo‘l transporti	100	Diskli arra	105
9.	Havo transporti	100	Reaktiv dvigatel	120
10.	Momaqaldiroq	120	Metall qirqish	130

Formula asosida hisoblash
Agar 10 daqiqa davomida o‘rganilayotgan maydondan 2 ta avtobus, 4 ta yengil avtomobil o‘tgan bo‘lsa, avval avtobus, so‘ngra avtomobilning shovqin kuchi ko‘rsatkich jadvaldan olinadi, formula bo‘yicha umumiy shovqin hisoblanadi.
SH =∑ (p x n )=80x2=160 Db
SH =∑ (p x n )=77x2=154 Db
Demak ko‘chadagi o‘rtacha shovqin ko‘rsatkichi (160+154):6=52,4 Db teng.
4-topshiriq. Ko‘cha chetida, uy yonidan o‘tgan transportlarning turi va soni yoziladi, shovqin kuchi o‘lchanadi yoki hisoblab topiladi (2-jadval).
2-jadval

Transport turi	Shovqin ko‘rsatkichi		1 soat davomida o‘tgan transport soni	Umumiy shovqin
	Ko‘cha chetida	Uy yonida
Poyezd
Yuk mashinasi
Traktor
Avtobus
Yengil mashina
Mototsikl
Velosiped

5-topshiriq. Tajriba natijalarini solishtirib eng shovqinli maydonini aniqlang va xulosa qiling.

1. 
   Uy yaqinidagi shovqin kuchi pastligini aniqlang.
   
2. 
   Shovqindan himoyalanish choralarini ayting.
   
3. 
   Shaharda shovqinga qarshi qanday kurash choralarini qo‘llagan bo‘lar edingiz?
   

Savollar:

1. 
   Shaharlarda shovqinni keltirib chiqaruvchi manbalar nimalardan iborat?
   
2. 
   Shovqin turi va xarakteriga ko‘ra necha turga bo‘linadi?
   
3. 
   Tirik organizmlarga shovqin qanday ta’sir ko‘rsatadi?
   
4. 
   Shovqindan muhofazalanishning qanday yo‘llarini bilasiz?