6-ma’ruza. O‘lchashlarning sifat me’zonlari hamda o‘lchash vositalarining metrologik xususiyatlari
Yüklə 346,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
| O‘lchashning nisbiy xatoligi
, bu mutlaq o‘lchash xatoligining o‘lchanayotgan kattalikning chinakam (haqiqiy) qiymatiga bo‘lagn nisbati. Nisbiy xatolik odatda foizlarda ifodalanadi %. 100 X ч O‘lchash xatoligi doimo tasodifiy xatolik bo‘lib, determinantlashgan va tasodifiy kattaliklar summasi sifatida tasvirlash mumkin. Determinantlashgan tashkil etuvchisi o‘lchashning muntazam xatoligi deyilib, quyidagicha ta’riflanadi: biror kattalikning qayta-qayta o‘lchash natijasida doimiy qoladigan, yoki qonuniy ravishda o‘zgaradigan o‘lchash xatoligining tashkil etuvchisi. Masalan, elektr o‘lchagich patensiometridagi ishchi tokining asta-sekin kamayishi sababli bo‘lgan xatolik. Ikkinchi tashkil etuvchi- o‘lchashning tasodifiy xatoligi – biror kattalikni qayta-qayta o‘lchash natijasida tasodifiy ravishda o‘zgaradigan o‘lchash xatoligining tashkil etuvchisi. Masalan, o‘lchash asbobi ko‘rsatuvining variatsiyasi tufayli bo‘lgan xatolik. Muntazam xatoliklarni aniqlash va tegishli tuzatmalar kiritish orqali o‘lchash tajribalari asosida o‘lchash natijalaridan chiqarib tashlash mumkin. Tasodifiy xatoliklarni tajriba yo‘li bilan chiqarib tashlab bo‘lmaydi. Lekin ularni o‘lchash natijasini keltirishda inobatga olish mumkin. Qandaydir chekli sondagi kuzatishlar uchun tasodifiy xatoliklarning chegaralarini bu kuzatishlar natijalariga maxsus matematik ishlov berish yo‘li bilan aniqlash mumkin, oxirgi natija esa qandaydir ehtimollik bilan aniqlangan bo‘lishi mumkin. Xatolikning hosil bo‘lish sababiga qarab o‘lchashning muntazam xatoligi asbobiy, usuliy va sub’ektivliklarga bo‘linadi. O‘lchashning asbobiy xatoligi – qo‘llanilayotgan o‘lchov vositalarining xatoliklariga oid bo‘lgan o‘lchash xatoligining tashkil etuvchisi. Yüklə 346,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|