6-Mavzu bayoni Naflilik nazariyasining asosiy qoidalari. Iste`molchi tanlovi

30-rasm. Iste`molchining tanlovi.<sup>9</sup>
Grafikdagi shtrixlangan uchburchak iste`molchining tanlov sohasi, ya`ni iste`mol majmualari to`plami.

va lar befarqlik egri chiziqlari, ya`ni naflik darajalari chiziqlari. Ma`lumki, ular quyidagi shartni qanoatlantiradi:

.
Tanlov sohasi bilan faqat va befarqlik egri chiziqlari kesishadi. befarqlik egri chizig`i bo`yicha tanlov sohasidan olingan har qanday nuqta (masalan, nuqta) naflik funktsiyasini maksimal qiymatini bermaydi.

nuqtada byudjet chizig`i va befarqlik egri chizig`i bir-biriga tegadi, natijada tanlov sohasi bilan kesishadigan byudjet chiziqlaridan eng yuqorisi aniqlanadi.

SHunday qilib, iste`molchining optimal (muvozanat) nuqtasida befarqlik egri chizig`i byudjet chizig`iga tegadi va shu sababli

. (A)
Bu tenglik shuni ko`rsatadiki, befarqlik egri chizig`i yotiqligi byudjet chizig`i yotiqligi ga teng. Yuqorida, boshqa tomondan birinchi ne`mat bilan ikkinchi ne`matni befarqlik egri chizig`ining har bir nuqtasidagi chekli almashtirish normasi, ne`matlarning shu nuqtadagi chekli nafliklari nisbatiga teng ekanligini aniqlagan edik:

. (B)
(A) va (V) formulalardan iste`molchining muvozanatlik sharti quyidagicha yozilishi mumkin:

, yoki . (S)

Muvozanatlik shartiga ko`ra, ne`matlar narxi, ularning chekli nafligiga to`g`ri proportsional. Demak, ne`matning chekli nafligi qancha yuqori bo`lsa, uning narxi shuncha yuqori bo`ladi.
Oxirgi munosabatdan foydalanib, ne`mat uchun iste`molchining muvozanatlik shartini quyidagicha yozish mumkin:

,
Shunday qilib, iste`molchining muvozanat nuqtasida iste`mol qilinadigan ne`matlarning chekli naflari nisbati, shu ne`matlar narxlarining nisbatiga teng. Bu muvozanatlik sharti ixtiyoriy miqdorda ne`matlar qatnashgan iste`molchining tanlovi masalasi uchun o`rinlidir.

Muvozanatlik shartiga ko`ra, iste`molchi daromadini shunday taqsimlaydiki, natijada tovarlarning har biriga sarflangan oxirgi pul birligi (oxirgi so`m, oxirgi dollar, oxirgi rubl) bir xil chekli naf keltirsin. Agar shunday bo`lmasa, iste`molchi kamroq chekli naf beradigan oxirgi so`mini, ko`proq chekli naf beradigan ne`matga qayta taqsimlashi mumkin bo`ladi.
Ikkita ne`mat bo`lganda, iste`molchi o`z nafligini maksimallashtiradi, qachonki quyidagi ikki shart bajarilsa. Birinchi shartga ko`ra, bu ne`matlar uchun , ularning narxlari nisbatiga teng bo`lsa, ya`ni muvozanatlik sharti (S) bajarilsa. Ikkinchi shart-iste`molchining daromadi to`liq sarflansa ( tenglik bajarilsa). Agar har doim narxlar nisbatidan yuqori yoki pastda bo`lsa, u holda iste`molchi o`z nafligini faqat bitta tovar sotib olish bilan maksimallashtiradi.
Yuqoridagi shartlarga asoslangan holda iste`molchining tanlovi masalasining echilishi, talab funktsiyasini oshkora ko`rinishda olishga imkon yaratadi. Ikkita ne`mat uchun quyidagi iste`molchi tanlovi masalasini qarab chiqamiz.
Naflik funktsiyasi:
,

.
Optimallik shartidan

;

;

.
Bu munosabatdan ne`matlarga sarflanadigan mablag`lar teng bo`lishi kerak:

,

,

bu munosabatni byudjet chizig`i tenglamasiga qo`yib birinchi ne`mat uchun talab funktsiyasini aniqlaymiz.

,
va ikkinchi ne`mat talab funktsiyasi aniqlanadi:

.

1 Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zYoUAJ nashriyot 2005-44 b.

2 Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zYoUAJ nashriyot 2005-44 b.

3 Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zYoUAJ nashriyoti 2005-45 b.

4 Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zYoUAJ nashriyoti, 2005-45 b.

5 Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zYoUAJ nashriyoti, 2005-45 b.

6 Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zYoUAJ nashriyoti, 2005-46 b.

7 Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zYoUAJ nashriyot 2005-46 b.

8Rubinfeld I., Daniel L. Microeconomics.-Copyright 2015, Macmillan Publishing Company, a division of Macmillan, Inc.

9 Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zYoUAJ nashriyoti, 2005-49 b.

http://hozir.org