A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
mü q a y i s ə b e l ə b i r n ət i c ə y ə g ə l mə y ə i m k a n v e r i r k i , e l m d i l i n d ə n mə i ş ə t d i l i n ə d o ğ r u aş a ğ ı y a h ə r ə k ə t d a h a ç o x i s t i s n a t ə ş k i l ed i r ; ə k s i n ə h ə r ə k ə t i s ə h ak i m q a y d an ı n i f ad ə s i n ə x i d mə t e d i r . " ( 7 5 , s . 5 0 4 ) İ s l a m Ş ə r q i n d ə ə r ə b , f a r s v ə t ü r k d i l l ər i n i n b u c ü r f u n k s i o n a l i s t i q a mə t l i l i y i ö z n ö v b ə s i n d ə t ə h s i l i s l a h a tı n a s ə b ə b o l mu ş d u r . B e l ə k i , t ü r k v ə ə r ə b u ş a q l a r ı p o e z i y a d i l i o l a n f a r s d i l i n i , f a r s u ş a q l a r ı i s ə ə r ə b v ə t ü r k d i l l ə r i n i ö y r ə n mə y ə mə c b u r o l mu ş l ar . F ü zu l i n i n ə r ə b c ə d i v a n ı n a d a x i l o l an q əs i d ə l ə r i n p o e t i k a v ə e s t e t i k a s ı n ı t ə h l i l ə c ə l b e d ə r k ə n B e r t e l s d i q q ə t i o n l a r ı n a z v ə y a ç o x d ə r ə c ə d ə b i t k i n m ə n t i q i q u r u l u ş u n a y ö n ə l d i r d i . D o ğ r u d u r , F ü zu l i n i n h ə r b i r b e y t i ö z l ü y ü n d ə n ə i s ə mü s t ə q i l b i r n i t q v ah i d i o l s a d a, ə r ə b - f a r s p o e t i k a s ı n ı n t ə l ə b l ə r i n ə u y ğ u n o l ar a q , b e y t l ə r i n a r d ı c ı l l ı ğ ı t ə s a d ü f i d e y i l d i r . D a h a s o n r a , q ə s i d ə d ə o b r a z l a r s i s t emi n i n , p o et i k f i k r i n a r d ı c ı l l ı ğ ı d a ö z ü n ü g ö s t ər mə k d ə d i r . O r t a ə s r l ə r ə r ə b v ə f a r s p o e z i y a s ı n d a ə n ə n ə v i o l an ş a i r v ə g ö z ə l o b r a z l a r ı ə s a s ı n d a q u r u l m u ş m ə h ə b b ə t t e m a t i k a s ı n ı B e r t e l s s u f i s i mv o l i k a s ı i l ə t u t u ş d u r u r v ə b u n ə t i c ə y ə g ə l i r k i , s e v g i l i – ə t d ə n v ə q a n d a n i b a r ə t o l a n v a r l ı q d e y i l , b ü t ü n i n s an mə z i y y ət l ə r i n i t ə c ə s s ü m e t d i r ə n q ü s u r s u z p ə r i d i r ; o n a a ş i q o l an ş a i r i s ə ü l v i h a r mo n i y a n ı n h ə s r ə t i n d ə a h - n a l ə e d ə n b ü l b ü lə b ə n z ə d i l ə b i l ə r . A l i m b u b a r ə d ə k i f i k r i l ə r i n i b e l ə x ü l a s ə e d i r : " F ü zu l i n i n ə r ə b cə ş e i r l ə r i n d ə Ö n A s i y a ə d ə b i y y a t l ar ı ü ç ü n a d i o l an a b s t r a k t l i r i k an ı n , t e m a t i k a s ı n a g ö r ə z a m a n v ə mə k a n x a r i c i n d ə o l a n l i r i k a n ı n s ə c i y y ə v i ö r n ə y i n i g ö r m ə k m ü m k ü n d ü r . " ( 7 5 , s . 5 1 5 ) " Z a m a n v ə m ə k a n " x a r i ci n d ə o l a n l i r i k a i s ə ə b ə d i b ə d i i d ə y ə r l ə r s ı r a s ı n a d a x i l o l ma ğ a l a y i q d i r v ə i n s a n r u h u n u n k a mi l l ə ş mə s i , y ü k s ə l mə s i m ö v z u s u n u i n k i ş a f et d i r i r . Y e v g e n i E d u a r d o v i ç F ü z u l i n i n ə r ə b c ə q ə s i d ə l ə r i n i n o b r a z l a r s i s t e m i n i h ü r u f i mi s t i k s e k t as ı p o e z i y as ı n ı n o b r a z l a r s i s t e m i i lə mü q a y i s ə e d i r . B u t ə r i q ə t i n ş a i r l ə r i n d ə g ö zə l i n s an ü z ü n ü Q u r a n l a v ə y a o n u n ek v i v a l en t i o l an F a t i h ə i l ə mü q a y i s ə e t mə k ə n ə n ə s i f o r ma l a ş mı ş d ı . X ü s u s i h a l d a , h ü r u f i t ə l i m i n i n b an i s i F ə z l u l l ah N ə i m i ö z ü n ü n " C a v i d a n n a mə " ə s ə r i n d ə y a z ı r d ı k i , d ö r d g ö z q ap a ğ ı ü z ə r i n d ə k i k i r p i k l ə r , i k i q a ş v ə b a ş ı n t ü k l ə r i – a d i l t a n r ı n ı n y e d d i c i z g i s i d i r . Ş ü b h ə s i z k i , b u k o n t ek s t d ə " y e d d i " r ə q ə m i x ü s u s i ə h ə mi y y ə t k ə s b e d i r ; b el ə k i , q ə d i m Ş ə r q , e l ə c ə d ə i s l a m m ə d ə n i y y ə t l ə r i n d ə b u r ə q ə m s a k r a l v ə m ü q ə d d ə s s a y ı l ı r . F ü zu l i d ə ö z n ö v b ə s i n d ə g ö z ə l i n ü z ü n d ə k i x a l ı – " ə s r l ə r in d a y a ğ ı " , y a n aq l a r ı n d ak ı z ə r i f t ü k l ə r i i s ə q a y ğ ı i l ə b ü k ü l ü b q o r u n mu ş b i l i k s a ç a n k ağ ı z a b ə n z ə d i r d i . B e l ə l i k l ə , g ö z ə l i n ü zü n ə t a ma ş a e d ə n h ə r k ə s b u i l a h i g ö z ə l l i y i t ə r i f e t m ə l i d i r . M ə h z b u n a g ö r ə , m i s t i k ş a i r i n ə n m ü q əd d ə s v ə z i f ə s i – mə d h e t mə , t ə r i f l ə m ə , u c a l t m a v ə ş ö h r ə t l ə n d i r mə d i r . F ü zu l i n i n ə r ə b c ə ş e i r l ə r i n d ə g ö z ə l i n " g ü l y a n a q l a r ı " , " zə r i f x ə t t i " , " x a l l ar ı " v ə " mö v z u n q amə t i " o b r a z l ar ı n a t ə s a d ü f e d i l i r . G ö z ə l i n q e y r i - a d i d ə r ə c ə d ə d ü z q ə d d i h ü r u f i p o e z i y a s ı ü ç ü n x a r ak t e r i k o l a n d ü z x ə t t s i m v o l i k a s ı n ı y a d a s a l ı r . " X ə t t i - ü s t ü v a " ( e k v a t o r x ə t t i ) o b r a z ı d a i l k v a x t l ar g ö zə l i n s a ç l a r ı n ı i k i y e r ə a y ı r a n x ə t t mə n a s ı n d a i ş l ə n m i ş d i r . G ö z ə l i n q a r a q ı v r ı m s a ç l a r ı ç o x v a x t p ə r d ə k i mi o n u n ü zü n ü g i z l ə d i r . B u r a d a h ə m i n s a ç l a r n i z a m l a n m a mı ş v a r l ı ğ ı n z ü l mə t i n i , g ö z ə l i n ü z ü i s ə s ə m a v i n u r u i f a d ə e d i r ( b a x : B e r t e l s i n i l k t ə d q i q a t l a r ı n d a n o l a n " Z ü l f v ə ü z . İ r an s u f i l ə r i n i n p o e t i k t e r mi n o l o g i y a s ı h a q q ı n d a q e y d l ə r " ) . A n c a q " mü q ə d d ə s d ü zq a m ə t l i l i k " m o t i v i p o e z i y ad a g ü c l ə n d i k c ə d ü z x ə t t i n s i m v o l i k Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|