A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
q a p an a n d a i r ə ş ə k l i n d ə t ə s ə v v ü r e d i r d i l ə r . Be l ə l i k l ə , T a n r ı n ı a x t a r an s u f i aş ağ ı a l ə ml ə r i n h əl q ə s i n d ə t ə l ə y ə d ü ş mü ş d ü r ( … ) A l ə m h a d i s ə l ə r i – ç o x s ay lı d ı r , o n l ar d an h ə r b i r i i n s a n ı cə l b ed ə , o n u d ü z y o l d a n s a p d ı r a v ə ə s as m ə q s ə d i n i u n u t d u r a b i l ə r ; z ü l f i s ə ç o x l u q ı v r ı m l a r a m a l i k d i r v ə o n l a r d an h ə r b i r i t ə c r ü b ə s i z q ə l b ü çü n t ə l ə r o l u n u o y n a y ı r ." ( 1 1 8 ) " S ü f l i al ə ml ə r i n h ə l q ə s i " a n l a y ı ş ı , " ə b ə d i y a r a d ı l ı ş v ə d ağ ı l ma p r o s es i n d ə t ə b i ə t i n d a i r ə v i r ə q s i " ( 1 2 4 , s . 2 5 5 ) r ə mz i n i y ad a s a l ı r . D a h a d ə q i q d e s ə k , B e r t e l s t r i a d al a r q u r u r : b i r t ə r ə f d ə n s a ç – s ü f l i a l ə ml ə r i n h ə l q ə s i – t ə k r a r l a n a n z a m a n d ö v r a n ı , d i g ə r t ə r ə f d ə n ü z – a l i r u h a n i e n e r j i – ə b ə d i y y ə t . S u f i p o e zi y a s ı n d a D o s t ( T a n r ı ) " s a ç q ı v r ı m l a r ı n ı n p ə r d ə s i n i " a t ı r v ə ö z g ö z ə l l i y i n i A ş i q ə ( s u f i ) g ö s t ə r i r ; q ı v r ı m l a r – s ü f l i a l ə ml ə r i n h ə l q ə l ə r i i s ə ş a i r i n g ö z l ə r i n d ə n ə b ə d i y y ət i g i z l ə d i r . S u f i p o e t i k t e r mi n o l o g i y a s ı n a h ə s r o l u n m u ş b a ş q a ə s ə r l ə r i n d ə o l d u ğ u k i mi , " S a ç v ə ü z " ə s ə r i n d ə d ə a l i m s u f i p o e z i y as ı n ı m i s t i k l i y i n d ü n y ə v i l i k l ə ( v ə ə k s i n ə ) ə l a q ə s i n i n s ə n ə t k a r l ı q l a ş ər h i n ə y a x ı n d ı r . B u r a d a d a i m i s t i f a də o l u n an " s e v g i v ə ş ə r ab " o b r az l a r ı T a n r ı y a s ə d a q ə t i n v ə T a n r ı i l ə v ə h d ə t i n m i s t i k - a l l e q o r i k m ə n a l a r ı n ı n d a ş ı y ı c ı s ı d ı r . Ö z a r a ş d ı r m a l a r ı ü ç ü n B e r t e l s f a r s s u f i ş a i r l ə r i n d ə n Ba b a K u h i Ş i r a z i , S ə n a i v ə Ə h mə d C ə mi n d i v an l a r ı n d an i s t i f a d ə e t m i ş d i r . B a b a K u h i Ş i r a z i v ə S ə n a i mə t n l ə r i n i n o b r a z l ı - t e r m i n o l o j i q u r u l u ş u n a v ə m i f o p o e t i k a s ı n a a l i m b a ş q a ə s ə r l ə r d ə h ə s r e t m i ş d i r : " B a b a K u h i q ə z ə l l ə r i n d ə k o s m i k m i f l ə r " ; " B a b a K u h i Ş i r a z i n i n i k i q ə z ə l i " ; " A s i y a M u z e y i n d ə S ə n ai n i n k i ç i k p o e ma l a r ı n d a n b i r i n i n ə l y a z m a s ı " v ə b . B a b a K u h i q ə zə l i n i n m a t e r i a l ı ə s a s ı n d a s u f i k o s m o q o n i y a s ı n ı t ə h l i l e d ə n B e r t e l s s u f i k o s m o q o n i k m i f l ə r i n ə g ö r ə , k o s m o s u n ə mə l ə g ə l d i y i a ğ i n ci n i y a d a s a l ı r ; ağ i n c i – mə n a l a r i n c i s i – s a f ( ağ ) i n c i k i m i s ö z – b u o b r a z l ı - s i m v o l i k s ı r a t ə k c ə s u f i p o ez i y a s ı ü ç ü n d ey i l , b ü t ö v l ü k d ə f a r s d i l l i p o e z i y a ü ç ü n s ə c i y y ə v i d i r . S ö z - i n c i o b r a z - s i mv o l u Ni z a mi p o ez i y a sı n a d a x a s d ı r v ə mü s ə l ma n i n c i - s ə m a s i m v o l i k a s ı n a s ö y k ə n i r : T a n r ı b a ğ ç a l a r ı n d a m ü q ə d d ə s l ə r i n c i l ə r ə b ə l ə n m i ş h a l d a , h ə r b i r i i n s a n ı n y e r d ə k i x e y i r i ş l ə r i n i , r u h u n x e y i r x a h l ı q l ar ı n ı t əş x i s e d ə n ö z h u r i s i i l ə b i r l i k d ə d i r . ( 1 2 4 , s . 1 9 4 . ) B i r q a y d a o l a r a q , B e r t e l s ö z t ə d q i q a t l a r ı n d a t a r i x i - ə d ə b i me t o d u mi f o p o et i k me t o d l a b i r l əş d i r i r , İ r a n mi f o l o g i y a sı n ı t ə h l i l e d i r v ə p o et i k m ə t n l ə r i n ö zü n ə mə x s u s o b r a z l a r s i s t e m i n i n f o r ma l a ş m a s ı n d a ə s a s İ r an mi f o l o g e ml ə r i n i n t ə s i r i n i ü z ə ç ı x a r ı r d ı . B u z a m a n a l i m İ r a n mi f o l o g i y a s ı n ı h i n d , M i s i r , y u n a n , F i n i k i y a v ə b . mi f o l o g i y a l a r l a mü q a y i sə e d i r , m ü s ə l m a n r u h a n i ə n ə n ə s i n i i s ə z ə r d ü ş t i l i k , x r i s t i a n l ı q , y ə h u d i l i k l ə q ar ş ı l a ş d ı r ı r d ı . A n c a q t a r i x i - ə d ə b i v ə m i f o p o e t i k t ə h l i l d ə n ə v v ə l t e k s t o l o j i t ə h l i l a p a r ı l ı r d ı . M ə t n ş ü n a s l ı q s a h ə s i n d ə , e l m i ə mə k d a ş ı o l d u ğ u As i y a M u z e y i n i n ə l y a z m a l a r f o n d u B e r t e l s i n t ə d q i q a t l a r ı ü ç ü n g en i ş me y d a n a ç ı r d ı . A l i m A s i y a Mu z e y i n i n ə l y a z m a l a r ı i l ə t e k s t o l o j i i ş ə s as ı n d a ö z ü n ü n b i r ç o x s o n r ak ı ə d ə b i y y a t ş ü n a s l ı q t a p ı n t ı l a r ı n ı e t m i ş d i r . Ş ü b h ə s i z k i , h ə m 2 0 - c i , h ə m d ə s o n r ak ı i l l ə r d ə B e r t e l s , o r t a ə s r l ə r f ar s d i l l i ş a i r l ə r i n i s t i f a d ə e t d i y i " s i m v o l l a r d i l i n ə " x ü s u s i ma r a q g ö s t ər i r d i . Y e v g e n i E d u a r d o v i ç ö z ü d ə s i m v o l u a r x a s ı n d a f ə l s ə f i h ə q i q ə t l ə r i n g i z l ə n d i y i s ö z h e r o q l i f i , i ş a r ə s i k i m i b a ş a d ü ş ü r d ü . S u f i z m ə d ə b i ab i d ə l ə r i n i n t ə d q i q i z a m a n ı B e r t e l s b e l ə b i r n ə z ə r n ö q t ə s i n d ə n ç ı x ı ş e d i r d i k i , s u f i z m – v a h i d o b r a z l ı - t e r mi n o l o j i d i l i o l a n v a h i d mə k t ə b d ey i l , ö z l ə r i n i n o b r a z l ı - Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|