A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
b i l i k l ə r l ə t ə m i n e t m i ş d i . B i r g ə t ə d q i q a t l a r ı n n ə t i c ə s i k i mi " T ü r k mə n mu s i q i s i " ( M o s k v a: 1 9 2 8 ) k i t a b ı ə r s ə y ə g ə l m i ş d i . B e r t e l s i n e l m i f ə a l i y y ə t i n d ə t ü r k mə n t e k s t o l o g i y a s ı , e l ə c ə d ə t ü r k mə n ə d ə b i y y a t t a r i x i n i n , o n u n m ö v zu v ə mo t i v l ə r i n i n , o b r a z l a r s i s t e m i n i n , a y r ı - ay r ı m ü ə l l i f l ə r i n v ə m ə t n l ə r i n , f o l k l o r v ə ə d ə b i a b i d ə l ə r i n a r aş d ı r ı l ma s ı b ö y ü k y e r t u t m u ş d u r . A l i m t ü r k mə n t ə d q i q at ç ı l a r ı i l ə d a i mi ə l a q ə v ə d i a l o q d a o l u r , t ü r k mə n ə d ə b i y y a t ı n ı n ə n m ü h ü m ə s ə r l ə r i n i n , x ü s u s ə n M ə x d u m q u l u p o e z i y a s ı n ı n r u s d i l i n d ə n ə ş r i n d ə b i r b a ş a i ş t i r a k e d i r d i . B e r t e l s t ü r k mə n ə d ə b i y y a t ı t ar i x i n ə b i r s ı r a f u n d a me n t a l ə s ə r l ə r h ə s r e t mi ş d i r . B u b a x ı m d a n o n u n m ü h ü m t a r i x i - m e t o d o l o j i ə h ə mi y y ə t ə ma l i k ə s ə r l ə r i n d ə n " T ü r k mə n x a l q ı n ı n ə d ə b i k e ç m i ş i ( ə n q ə d i m d ö v r l ə r d ə n X V I I I ə s r ə q ə d ə r ) " , " M ə x d u m q u l u " , " M ə x d u mq u l u b ə d i i y a r a d ı c ı l ı q h a q q ı n d a " , " Ş a i r h a q q ı n d a t ü r k m ə n p o e m a s ı " ə s ə r l ə r i n i g ö s t ə r mə k o l a r . T ü r k mə n a l i mi S . A . K a r rı y ev i n d o ğ r u o l a r a q g ö s t ə r d i y i k i m i ( 1 2 3 , s . 1 5 - 1 8 ) , o r t a ə s r l ə r t ü r k mə n ə d ə b i y y a t ı t a r i x i n i n v ə o b r a z l a r s i s t e m i n i n ö y r ə n i l m ə s i ü ç ü n B e r t e l s i n " T ü r k mə n x a l q ı n ı n ə d ə b i k e ç m i ş i ( ə n q əd i m d ö v r l ə r d ə n X V I I I ə s r ə q ə d ə r ) " ( 1 9 4 4 ) ə s ə r i mü s t ə s n a ə h ə mi y y ə t k ə s b ed i r . B u f u n d a me n t a l ə s ə r d ə t ü r k mə n ə d ə b i y y a t ı n ı n ə s a s f o l k l o r v ə ə d ə b i a b i d ə l ə r i n i n q ı s a , a n c a q q e y r i - a d i d ə r ə c ə d ə t u t u ml u x a r ak t e r i s t i k a s ı v e r i l mi ş , t ü r k mə n ş i f ah i v ə y a z ı l ı ə d ə b i y y a t ı i l ə q o n ş u t ü r k v ə q e y r i - t ü r k x a l q l a r ı n ə d ə b i y y a t ı a r a s ı n d a b ağ l ı l ı q l a r m ü ə y y ə n e d i l mi ş d i r . B i r ş e y i d ə d ə q i q l ə ş d i r m ə k l a z ı md ı r k i , B e r t e l s i n f i k r i n c ə , t ü r k mə n ə d ə b i y y a t ı t ə k c ə t ü r k mə n d i l i n d ə v ə y a b a ş q a t ü r k d i l l ə r i n d ə y a z ı l mı ş mə t n l ə r i n m ə c m u s u n d a n i b a r ə t d e y i l d i r . O r t a ə s r l ə r t ü r k mə n ə d ə b i y y at ı n ı n t ə h l i l i z a m a n ı ə r ə b v ə f ar s q a y n a q l a r ı n ı , f a r s v ə ə r ə b d i l l ə r i n d ə y a r a d ı l mı ş t ü r k mə n ə d ə b i y y a t ı a b i d ə l ə r i n i d ə n ə z ə r ə a l m a q l a z ı md ı r . O r t a ə s r l ə r v ə i n q i l a b aq ə d ə r k i t ü r k mə n ə d ə b i y y at ı t ə d q i q a t ç ı l a r ı B e r t e l s i n ə s ə r l ə r i n ə i s t i n a d e d i r d i l ə r . Ar t ı q k e ç ə n ə s r i n 5 0 - c i i l l ə r i n d ə T ü r k mə n i s t a n d a "X V I I I - XI X ə s r l ə r t ü r k mə n ə d ə b i y y a t ı t a r i x i n ə d a i r o ç e r k l ə r " n ə ş r o l u n mu ş d u . B u f u n d a m e n t a l n ə ş r ə B e r t e l s i n y u x a r ı d a a d ı çə k i l ə n " T ü r k mə n x a l q ı n ı n ə d ə b i k e ç m i ş i ( ə n q əd i m d ö v r l ə r d ə n X V I I I ə s r ə q ə d ə r ) " ə s ə r i d ə d a x i l ed i l mi ş d i . S o n r a l a r T r ü k m ə n i s t an d a i ş ı q ü z ü g ö r mü ş a l t ı c i l d l i k " T ü r k mə n ə d ə b i y y a t ı t a r i x i "n i n b i r i n ci c i l d i ə n q ə d i m d ö v r l ə r d ə n i n d i y ə q ə d ə r t ü r k mə n x al q ı n ı n ə d ə b i i r s i n ə h ə s r e d i l mi ş d i . B ü t ö v b i r y ar a d ı c ı k o l l e k t i v t ə r ə f i n d ə n ə r s ə y ə g ə t i r i l mi ş b u c i l d d ə B e r t e l s i n me t o d o l o j i c ə h ə t d ə n ə n m ü h ü m f i k i r l ə r i r ə h b ə r t u t u l m u ş d u . Ö z ə l l i k l ə , a l i mi n b e l ə b i r mü d d ə a s ı n ə z ə r ə a l ı n mı ş d ı k i , o r t a ə s r l ə r t ü r k mə n ə d ə b i y y at ı n ı n t ə d q i q i z a m a n ı h a n s ı f o l k l o r - ə d ə b i q ay n aq l ar d a n i s t i f a d ə e t m ə k l a z ı md ı r . Y e v g e n i E d u a r d o v i ç T ü r k mə n i s t an d a ə d ə b i p r o s es l ə r i n ö y r ə n i l mə s i i ş i n i c a n l a n d ı r ma ğ a v ə z ə n g i n l əş d i r mə y ə n a i l o l mu ş , t ü r k m ə n ə d ə b i y y a t ı n ı n Ş ə r q x a l q l ar ı ə d ə b i y y at l a r ı i l ə ə l a q ə v ə b a ğ l ı l ı q l a r ı n ı n t ə d q i q i n ə d a i r ma r a q l ı n ə t i cə l ə r i e l m i i c t i ma i y y ə t ə ç a t d ı r a b i l mi ş d i . 1 9 2 5 - c i i l Y . E . B e r t e l s i n h ə y a t v ə y a r a d ı cı l ı ğ ı n d a d ö n ü ş i l i d i r . B u z a m a n o n u F r a n s a n ı n x ey r i n ə c a s u s l u q e t mə k k i m i g ü l ü n c i t t i h a m l a h ə b s ə a l ı r , s o n r a i s ə A k a d e m i y a i c t i m a i y y ə t i n i n e t i b ar n a mə s i l ə a z a d e d i r l ə r . A n ca q 3 0 - cu i l l ə r d ə B e r t e l s ö z ü n ü n ş ə r q ş ü n a s l ı q t ə d q i q a t l ar ı n ı c a r i d ö v l ə t t a p ş ı r ı q l a r ı n a t a b e e t mə y ə mə c b u r o l u r . B el ə k i , al i m V . İ . L e n i n i n ə s ə r l ə r i n i t a c i k d i l i n ə t ə r c ü mə e d i r , S S R İ - n i n m ü s ə l m a n r e s p u b l i k a l ar ı n d a ə r ə b Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|