30576
A.M .ALLAHVERDİYEV
M.İ.BAĞIROVA
QANIN LABORATOR
TƏDQİQİNİN KLİNİK-
DİAQNOSTİK
ƏHƏMİYYƏTİ
( D ə r s v a s a i t i )
BAKI - 2003
Elm i redaktor: professor S.Ə.Cavadov
RəWçildr: Azoıbaycan MEA-nın müxbir üzvü, prof TAAğayev
professor A.M. Əfəndiyev
Aüahverdiyev A.M., Bağırova M.İ. QANIN LABORA-
TOR TƏDQİQINİN KLİNİK-DİAQNOSTİK ƏHƏMİYYƏTİ.
- B a k ı, 2002,134 səh.
Kitab qanın klinik-laborator analizlərinin diaqnostik əhə-
m iyyətinə həsr edilmişdir. Burada qanın analitik göstəriciləri-
nin m ənşəyi və fizioioji roiu haqqında mə'lumat və bu göstəri-
cilərin orta normal göstəricilərdən fərqlənm əsinə səbəb olan
patoloji proseslərin siyahısı verilmişdir. Kitabda verilən
mə'İumatlar analitik göstəricilərdən diaqnostikada istifadə
edilməsi üçün zəmin yaradır. Kitab həkim lər, biokimyaçılar,
patofizioloqlar və tibb təhsili alan tələbələr üçün nəzərdə tu-
tulmuşdur.
АхэгЬаусап Respublikası Səhiyyə Nazirliyi Elmi-Tibbi Şurasımn
25 dekabr 2002~ci il tarixli (protokol N°4}) qəran ilə çap edilir.
^ 4702060202
„
Ə -------------------- “Səda’ nəşrıyyatı
M 653(07)2003
ISBN 5-8020-1652-4
MÜQƏDDİMƏ
X əstəliklərə qısa m üddətdə və dəqiq diaqnoz qoymaq hər
bir həkim in qarşısmda duran ən raühüm problem lərdən biridir.
Çünki həkim in seçdiyi müalicə taktikasmın effektivliyi ilk
növbədə xostəliyin diaqnozunun düzgünlüyündən asılıdır.
A dətən həkim xəstəlikiərə ilkin diaqnoz qoymaq üçün ilk növ-
bədə müayinə zamanı aşkara çıxan klinik əlam ətlərə əsaslamr.
Lakin çox vaxt ümumi raüayinə üsulları (vizual müayinə, per-
kussiya, palpasiya, auskultasiya və s.) zamanı müşahidə edilən
klinik əlam ətlər dəqiq diaqnostika üçün kifayət etmir, b ə ’zən
isə buna həkimin səriştəsizliyi mane olur. Bundan əlavə, bir
sıra xəstəliklərin atipik keçməsi də diaqnozun müəyyənləş-
dirilməsi sahəsində əlavə çətinlikler törəde bilər. Bütün bunla-
ra görə, klinik analizlərin nəticələrindən istifade etmək diaq-
nostikanın olduqca mühüm və m əs’uliyyətli m ərhələlerindən
biri hesab edilməlidir. Юinik analizlər diaqnostikaya yardım
göstərm əklə bərabər, həm də müalicənin nəticələrinə və
sağalma prosesinin intensivliyinə nəzarət etm əyə imkan verən
çox mühüm vasitələrdir. Bu üsuliardan yetərincə istifadə edil-
məsi isə təkcə həkim dən deyil, həm də onun sərəncamında
olan klinik-diaqnostik labaratoriyanın təchizat səviyyəsindən,
eləcə də kadrpotensiahndan asılıdır. Biz, bütün bunlan nəzərə
alaraq, qanm analitik göstəricilərinin diaqnostik əhəm iyyətinə
dair m ə ’lumatları toplamağı və kitab şəkİində çap edərək hə~
kimlərin m ühakim əsinə verməyi qərara aldıq. Bu kitabda qa
nm m üxtəlif göstəricilərinin analizi zamam əldə edilən nə-
ticələr, bu nəticələrin orta normal göstəricilərdən fərqlənm ə-
sinə səbəb olan xəstəlik və patoloji proseslər haqqmda
m ə ’Iumat vermişik. Kitabda qanın formalı elementlərinin, qan
zülallanm n (proteinlərin), enzimlərin (fermentlərin), hormon-
larm, immunoqlobulinlərin, vitaminlərin və bir sıra digər gös-
təricilərin artmasına və azalmasına səbəb olan xəstəliklərin
siyahısı verilmişdir. Ümid edirik ki, bu kitab xəstəliklərin di-
aqnostikasında mövcud olan problemlərin bir qisminin aradan
qaldınlmasmda həkim lərə yardımçı olacaq. Kitabın yazılması
zamanı m üxtəlif dillərdə (ingilis, ras, türk və Azərbaycan dil-
ləri) nəşr edilmiş ədəbiyyat m ənbələrindən istifadə etraiş və
uzun iliərdən bəri elmi və praktik fəaliyyətim izdə əldə et-
diyimiz təcrübələrə esaslanmışıq. Azərbaycan eiminin dünya
elminə inteqrasiyasmı nəzərə alaraq, kitabda beynəlxalq ter-
m inlerə üstüniük vermişik.
Kitabdan istifadə edəcək hörmətli oxuculara vacib bir mə-
qamı da çatdırmaq istəyirik. Burada qamn m üxtəlif göstərici-
ləri üzrə verilən normativlər m üxtəlif labaratoriyalarda, müx-
te lif metodlar vasitəsilə əldə edilmiş və bir-birindən fərqlənən
vahidlərlə ifadə edilmişdir. Buna görə oxuculanm ız kitabda
verilən normativləri raütləq göstərici kimi qəbul etmeməli,
yeri gəldikdə öz çahşdıqlan müalicə ocaqlanm n labaratoriya-
lannda alınmış orta göstəricilərə əsaslanmalıdırlar.
Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutuimuşdur. Bu
kitabdan nəzəri tibb sahəsində çalışan m ütəxəssislər, həkim-
lər, tələbələr və eləcə də, öz sağlamlığı ilə raaraqlanan h ər bir
şəxs istifadə edə bilər.
Oxuculann kitab haqqında təklif və tenqidi qeydləri müəl-
liflər tərəflndən böyük məmnuniyyətlə qebui ediləcəkdir.
A.M.Allahverdiyev, M.İ.Bağırova
QANIN ÜMUMİ KLİNİK ANALİZİ
V Ə DİGƏR ÜMUMİ GÖSTƏRİCİLƏRİ
Formalı elementlərin (qan hüceyrələrinin) m iqdannın tə'yin
ediiməsi qanm ümumi analizinin əsas mərhələsidir. Umumi
analizə qamn m üəyyən həcm vahidində olan hüceyrə element-
lərindən eritrositlərin (və eritroid toxumaya aid olan digər hü-
ceyrələrin), leykositlərin ve trombositlərin saymm m üəyyən-
ləşdirilm əsi aiddir. Bunlardan əlavə, qanın ümumi a^alizinə
hemoqlobinin qatılıgmın müəyyənləşdirilməsi, leykositar düs-
turun (y ə’ni m üxtəlif leykosit növlərinin faizlə m iqdannın he-
sablanması) və eritrositlərin çökmə sür'ətinin (EÇS) təyin edii-
məsi daxildir.
A dətən ümumi analiz üçün labaratoriya praktikasmda sol
əlin dördüncü (adsız) barmağının yumşaq toxumasından və ya
qulaq sırğalığından götürülən kapillyar qandan istifadə edilir,
lakin xüsusi analizatorlarla aparUan tədqiqat zamanı dirsək ve-
nasmdan götürülən venoz qandan da istifadə etm ək olar. ICa-
pillyar qanı götürmək üçün skariflkatorlardan istifadə edirlər.
Bu m əqsədlə əvvəllər tətbiq edilən frank i>^əiərindən hazırda
istifadə edilmir. Ə vvəllər skarifikatorlan istifadə edildikdən
sonra yuyub, sterilizatorda qaynadır və 2 saat 180” С tempera-
turda quruducu şkafda saxlayırdılar. Son vaxtlarda isə birdəfə-
lik istifado edilən skarifıkatorlar işlədilir.
Q an g ö tü rm o k ü çü n sol o lin dördım cü b a rm a ğ m ın u c hissosinin
dorisi spirtlo isladılm ış p a m b ıq la silinir v ə sk arifık ato r y u m ş a q
toxıım anın 2-3 m m d o n n liy in ə yeridilir; bu z a m a n b a n n a q orta
xotdon bir q ə d o r aralıdan d c şilm o lid ir. Çiinki bu s a h o d ə kapilyar
ş o b ə k o si d a h a six olur. Y a ralan m ış sah o d o n q a n s ə r b ə s t g ə lm ə lid ir.
B u n d an ö t m barm ağı sıx d ıq d a götüriilon q a n a to x u ın a m a y e si q a rışa
b ilər; bu iso a n a liz d ə n alın an n o tic o lə rin t ə h r i f o lım m a s ın a s ə b ə b
Ф
olur.
Analiz üçün qam fıziki (və ya zehni) gərginlikdən, fiziote-
rapevtik müalicə üsullannın tətbiqindən, dərman maddələrinin
parenteral yolla yeridilməsindən, rentgenoloji m üayinədən və
orqanizmin fizioloji halma tə'sir göstərə bilən digər prosesiər-
dən sonra götürmək m əsləhət göriilmür. M üayinələri yalmz
günün eyni saatlannda təkrarlamaq lazımdır. Çünki qanm mor-
foioji və biokimyəvi tərkibi gün ərzində dəyişikliklərə uğraya
bilər.
Dostları ilə paylaş: |