Uremiyalar
Revmatik artritlər
Bə'zi neoplazraalar
2.18. HEMOSİDERİN
Hemosiderin əsasən qaraciyərin ve dalağın retikuloendoteli-
al hüceyrələrində (makrofaqlarda) toplanan, tərkibinə dəm ir
daxil olan zülali maddədir. Ferritin və transferrindən fərqli ola-
raq, hemosiderin suda həll olmur. Bundan əlavə, hemosideri-
nin tərkibinə ümumi kütləsinin 25%-nə qədər nukleotidlər və
karbohidratlar daxil olur. Plazraada dəmirin qatıhğı çox aşağı
düşdükdə, ferritinin tərkibində olan dem ir asanhqla aynlsa da,
hemosiderinin tərkibinə daxil olan dəm ir aynlmır. Bu zülahn
bioloji rolu tam aydm deyiL Lakin dəm ir çatışmazlığı və orqa-
nizmdə dəm irin normadan artıq miqdarda toplanması toxuma-
larda olan hemosiderinin m iqdannm da eyniistiqamətİi dəyi-
şiklikləri ilə m üşayiət edilir.
Artmasına səbəb olan hallar:
Xronik pankreas çatışmazhğı
Xronik infeksiyalar
Hemoxromatoz
Hemosideroz
Residiv verən meqaloblastik anemiya
Azalmasma səbəb olan hallar:
D əm ir çatışmazhğı anemiyası
İkincili polisitemiyalar
Kollagen xəstəlikləri
Revmatik artritlər
Sistem qurdeşənəyi
Sümük iliyinin karsinomalan
Xronik ağciyər vərəmi
Bronxoektaziya
Şəkərli diabet
Xronik pielonefrit
Qocahq
2.19. SERULOPLAZMİN
Seruloplazmin plazma zülallannın cx
2
-qlobulin fraksiyasma
daxil olan ferment xassəli zülaldır; terkibinde mis ionu
(0,32%-o qədər) olduğundan, məhlula açıq mavi rəng verir;
askorbin turşusuna, adrenaline, dioksifenilalaninə və b. zəif
oksidləşdirici tə'sir göstərir. Seruloplazminin tərkibində olan
mis ionlan oksidləşraə-reduksiya reaksiyalan zamanı birva-
lentlidən ikivalentliliyə və əksinə çevrilə bilir. Bunun sayəsin-
də seruloplazmin
ionlannı oksidləşdirib, Fe^'^-ə və
ionlarını reduksiyaya uğradıb, Fe^'^-yə çevirə bilir. Bu reaksiya-
nın transferrinin tərkibində olan üçvalentli dəm ir ionlanndan
hemoqlobinin sintezi üçün istifadə edilməsində böyük əhəm iy-
yəti vardır (mə'Iumdur ki, hemoqlobinin tərkibində ikivalentli
dəm ir ionu olur). Hepatoserebral distrofıya (Vilson xəstəliyi)
zamanı qan plazmasında seruloplazminin qatılığı xeyli artır.
Bu, adi çəkilən xəstəliyin mühüm diaqnostik m e’yarlanndan
biridir.
N orm al g ö təriciləri: 0,15-0,5 q/L
A rtm asın a səb əb olan hallar:
Hamiləlik
Tirotoksikoz
Bədxassəli şişlər
Qaraciyər sirrozu
B ə ’zi infeksiyalar
2.20. DƏM İRİN ORQANİZMDƏ
A RTIQ MİQDARDA TOPLANMASI
t
Orqanizmdə həddindən artıq dəmir toplanmasının əsas se-
bəblərindən biri - bağırsaqlardan dəmir sorulmasmm artması-
dır. Bundan əlavə, dəm ir preparatlarınm yüksək dozalanm n
parenteral yolla orqanizmə yeridilməsi də oxşar prosesin inki-
şafina səbəb ola bilər. Belə hallarda dəmir həm retikuloendo-
telial hüceyrələrdə (hemosiderin və ferritin şəklində) topiamr,
həm də plazma transferrininin dəm irlə doyma dərəcəsi artır.
Qaraciyər, ürək əzələsi, mə'dəaltı vəzi hüceyrələrində uzun
m üddət ərzində artıq miqdarda dəmİr toplandıqda bu hücey-
rələr zədələnir. Bununla əlaqədar olan patoloji proses hemo-
xromatoz adlamr.
Normal göstəriciləri:
2
0
0
mkq/dl:
Azalm asına səbəb olan hallar:
Qaraciyər zədələnm ələri
Atransferrinemiya
Böyük və kiçik taiassemiyalar
Hemoqlobinopatiyalann digər növleri
Paroksizmaİ gecə hemoqlobinuriyası
Sideroblastik anemiyaiar
Sideroaxrestik anemiyaiar
Transferrin çatışmazİığı
Artmasına səbəb olan hallar:
N efritlər
Hemolitik anemiya
Pernisioz anemiya
Hipoplastik anemiya
Kəskin leykozlar
Tez-tez qanköçürme
2.21.FOSFOR
Qanda fosfora üzvi və qeyri-üzvi fosfatlann, fosfat efirləri-
nin və fosfolipidlərin tərkibində rast gəlinir. Fosforlu birləş-
m əiərin biokimyəvi prosesiərdə çox mühüm rolu vardır. Mə-
sələn, karbohidrat və lipidlər metabolizmin m üxtəlif m ərhə-
lələrində fosforlu birləşm ələrə çevrildikdən sonra iştirak edir-
lər. Fosfor ATF-in və digər nukleozidfosfatlann tərkibinə da-
xil olaraq, enerji mübadiləsində fəal iştirak edir. Canlılarm ən
mühüm tərkib hissələrindən olan nukiein turşulan fosforlu
birleşm ələrdir. Bundan əlave, fosforun qeyri-üzvi birləşm ələri
sümüklərin möhkəmliyini tə'min edən kalsiapatitlərin tərkibi-
nə daxildir. Orqanizmə həzm sistemi vasitəsilə daxil olan fos
for bağırsaqlardan sorulduqdan sonra əsasən sümüklərdə to-
plamr. Qan serumunda fosforun qatılığı ilin fəsillərinə, günün
m üxtelif saatlanna, orqanizmin fərdi inkişaf dövrünə uyğun
olaraq dəyişə bilər. Qış aylannda və gecə saatlarmda qan se-
rumunda fosfonm qatılığı aşağı, yay aylannda və gündüz saat-
lannda isə nisbətən yuxan səviyyəde olur.
Normal göstəriciləri:
Uşaqlarda: 4,5-6,5 mq/dl
Böyükİərdə: 3,0-4,5 mq/dl
Artmasuıa səbəb olan hallar:
Sümük şişləri
Sümük sınıqlannm sağalraa m ərhələsi
D vitamininin hipervitaminozu
Hipoparatiroidizm
Psevdohipoparatiroidizm
Addison xəstəliyi
Diabetik ketoasidoz
Leykozlar
Bağırsaq tutulması
Akromeqaliya
Laktat-asidoz
Mieloma
Limfoma
Azalmasına səbəb olan haliar:
Alkoholizm
Şəkərli diabet
Böyrəyin b ə ’zi patologiyalan
D vitamini çatışmazlığı
Hiperparatiroidizm
Yeniyetm ələrdə somatotrop hormon çatışmazlığı
Hipokalsiemiya
Sepsis
Diuretik dərman preparatlan ilə müalice
Turşu-qələvi müvazinətinin pozulması
Qiükozanm damardaxili inyeksiyası
Qidada fosfor çatışmazlığı
Dispepsiyalar, xüsusən qusmalar
Dostları ilə paylaş: |