terindən sintez edilir. Testosteronun 90%-den çoxu qanda tes-
tosteronbirİəşdirici qlobulin adlanan zülalla (TBQ) birlşmiş
vəziyyətdə olur. Lakin toxumaİara testosteronun yalnız sərbəst
vəziyyətdə olan hissəsi hormonal tə'sir göstərə bilir. Testoste-
ron cinsiyyət sisteminin fiınksiyasma tə'sir göstərm əklə bəra-
bər, həm də anabolik tə'sir xassəsinə malik olub, zülal biosin-
tezini sür'ətləndirir, azot, kalium, fosfor, kalsium və kreatinin
ifrazmı azaldır, m üsbət azot balansı yaradır.
Normal göstəridləri:
Kişilərdə: 437-707 nq/dl
Qadınlarda: 27-47 nq/dl
Artmasına səbəb olan hallar:
Gənc oğlanlarda böyrəküstü vəzinin hiperplaziyası
Böyrəküstü vəzilərin qabıq maddəsinin şişləri
İdiopatik hirsutizm (üzdə və bədendə həddən artıq tüklər olması)
Yumurtaİıq şişləri
Hilus hüceyrələrinin şişləri
Testikulyar feminizasiya
Şteyn-Levental sindromu
Renoblastoma
Harailəlik dövründə meydana gələn trofoblastik xəstəliklər
Ekstraqonadal şişlər
Cinsi yetişkənliyin vaxtından ə w ə l başa çatması (idiopatik)
Azalm asm a səbəb olan hallar:
Xronik böyrək çatışmazlığı
Qaraciyər çatışmazlığı
Birincili və ikincili hipoqonadizm
Daun sindromu
Kleynfelter sindromu
Kriptorxizm
5.13. İNSULİN
insulin - mə'dəaltı vəzinin Langerhans adacıqlarında olan
P-hüceyrəlerin hazırladığı hormondur; molekul strukturuna 51
aminturşu qalığı daxildir. Bu aminturşular bir-birilə 2 ədəd di-
sulfıd кофйсйуй vasitəsilə birləşmiş, 21 ve 30 aminturşu qa-
lığından ibaret olan
2
polipeptid zənciri şəklindedir.
İnsulinm qan dövranında yarımparçalannıa dövrü 5 dəqiqə-
dir. Bu horm on orqanizmdə karbohidrat, zülal ve lipid mübadi-
ləsinə m üxtəlif fermentlərin aktivliyini deyişm ək yolu ilə çox-
cəhətli te'sir göstərir. Ümumiyyətlə, insulinin tə'sirini 3 qrupa
bölmək oiar:
1. Sür'ətli t ə ’sir (saniyələr ərzində) - qlükozanın, amintur-
şulann və kalium ionlarmın insulinə həssas olan hüceyrələrə
daxil olmasmı sür’ətləndirir.
2. Orta sür'ətli tə'sir (dəqiqelər ərzində): zülal sintezi sti-
mulyasiya edüir; zülallann katabolizmi azalır; qlikogenin sinte
zi sür'ətlənir və qİikoliz fermentiərinin fəallığı artır; fosforilaza
və qlikoneogenez fermentlərinin feallığı azahr.
3. Uzun m üddətii te'sir: lipogenez proseslərinin fermentləri-
nin sintezi artır (bunlann mRNT-lərinin m iqdannm artması
nəticəsində).
N o rm al göstəricUəri;
К о ф э uşaqlarda: 3-20 q/ml
Böyüklərdə: 6-24 q/ml
60 yaşdan yuxan olanlarda: 6-35 q/ml
Artmasma səbəb olan hailar:
Qaraciyər xəstəlikləri
Cuşing sindromu
Akromeqaliya
Fraktoza və qalaktozaya qarşı dözülməzlik
Piylənm ə
Şəkərsiz diabetin II tipi
insulinoma
Qlükaqon, fruktoza, böyüme hormonlan, saxaroza,qIükoza,
kortizon alan şəxslər
Azalmasma səbəb olan haUar:
Şəkərli diabetin I tipi
Hipopituitarizm
Spirtli içkilər
Bə'zi dərm an preparatlan (fiırosemid, tiazid, metmorfin,
fenformin)
6. FERMENTLƏR (ENZİMLƏR)
6.1. ALDOLAZA
Aldolaza - qlikoliz prosesinin əsas fermentlerinden biridir.
Bu ferment qaraciyərdə, sinir hüceyrələrində, əzələlərdə və b.
orqanlann hüceyrələrm də sintez ediUr. M iokard və skelet əze-
lələrində aldolazanın səviyyəsi daha
3
^ k sə k olur. Aldolazanı
analiz etmek üçün qan götürüldükdə hemolizin olmadığına diq-
qət yetirilməlidir. Çünki, bu zaman alınan nəticə həqiqətəuyğun
olmur.
Normal göstəriciləri:
Kişilərdə: 3,1-7,5 V/L
Qadmlarda: 2,7-5,3 V/L
A rtm asın a səb əb olan hallar:
K əskin hepatit
Qaraciyərin bedxassəli şişleri
Qaraciyər sirrozu
Mexaniki sanlıq
Qlikogenozlar
Toksik preparatlann qaraciyere tə'siri
Yanıqlar
Melanoz
Ə zələ travm alan və distrofiyalar
Paroksizmal mioqlobinuriya
M iozit və dermatomiozitlər
Kəskin miokard infarktı
Həzm sisteminin karsinomalan
Kəskin pankreatit
Qanqrenalar
Şizofreniyamn kəskin forması
İnfeksion mononukleoz
Leykozlar
Meqaloblastik anemiyalar
Hemolitik anemiyalar
A ğciyər karsinoması
M ərkəzi sinir sisteminin karsinoması
Döş vəzisinin karsinomasi
Urogenital sistemin karsinoması
Trixinellyoz
T etanus
Prostat vəzisinin bədxassəli şişlerinin m etastazlan
Ə zələ atrofıyası (inkişaf etmiş və ya son m ərhələsi)
6.2. QƏLƏVİ FOSFATAZA
Q ələvi fosfataza be'zi kimyəvi birləşm əiərin (m esələn, p-
nitrofenilfosfat) hidroliz reaksiyasım kataliz edərək, fosfat tur-
şusunun və spirt monoefırlərinin əm əİə gəlm əsinə səbəb olan
spesifik tə'sirİi fermentdir. Bu fermentə qaraciyərde, sümük to-
xumasında, bağırsaqlarda və böyrəklərdə nisbətən çox rast gə-
linir. Lakin qələvi fosfataza ən çox osteobiastiarda sintez edilir
və buna görə uşaqlarda sümüklərin böyümə sür’əti qələvi fos-
fatazanm qandakı qatılığına tə'sir göstərir. Sümüklərin və öd
yoliannın xəstəlik və zədələnm ələri qanda qələvi fosfataza
fəallığımn artımı ilə m üşayiət edilir.
Normal göstəriciləri:
Kişilərdə: 39-127 V/L
Qadmlarda: 29-111 V/L
(M etoda görə dəyişir)
Artm ası ilə m üşayiət edilən hallar:
K öф вlərdə sümüklərin normal inkişafı
M üxtəlif formalı sümük xəstəlikləri
Sümük sınıqlannın sağalma dövrü
Osteogen sarkoma
Sümük karsinom alannın m etastazlan
Hockin xəsteiiyi (Limfoma)
Pecet xəstəliyi (Osteitis deformans)
Sarkoidoz
Amiloidoz
Birincili və ikincili hiperparatiroidizm
Qaraciyərin m üxtəlif xəstəlikləri və xüsusen sirrozu
Birincili karsinomalar və karsinomalann metastatik formalan
Virus m ənşəli hepatitlər, xüsusən sitomeqalovirus infeksiyası
Dostları ilə paylaş: |