A. Sh. Bekmurodov, Ya. K. Karrieva, I. U. Nematov, D. H. Nabiev, N. T. Kattaev xorijiy investitsiyalar
Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshiruvchi xorijiy investitsiya
Yüklə 3,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 8.3.Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshiruvchi xorijiy investitsiya
103 ishtirokidagi korxonalarni kreditlash Bugungi kunda Respublikamizda pul-kredit dastaklarining tijorat banklari faoliyatida ta’siri mexanizmi nuqtai nazaridan olib karaganda, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalardagi beriladigan kreditlar miqdori markaziy bankning qayta moliyalash stavkasiga, markaziy bankning so’mdagi depozitlar bo’yicha majburiy zaxira stavkasiga va kreditlarning o’rtacha foiz stavkasiga teskari mutanosibdir. Tashqi iqtisodiy faoliyat (TIF) Milliy bankining kredit resurslari miqdoriga esa to’g’ri mutanosibdir. Buning sababi shundaki, Markaziy bankning majburiy zahira stavkalari oshirilishi tijorat banklarining kreditlash salohiyatlarini to’g’ridan to’g’ri pasaytiradi. Majburiy zaxira ajratmalari tijorat banklarining jalb qilingan resurslariga nisbatan hisoblanadi. O’z navbatida jalb qilingan resurslarning asosiy qismi tijorat banklarining kredit resurslari hisoblanadi. Bugungi kunda xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarga beriladigan kreditlarga ta’sir qiluvchi asosiy omillar sifatida xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarga beriladigan kreditlar hajmi, kreditlarning o’rtacha foiz stavkasi, Markaziy bankning so’mdagi depozitlari bo’yicha majburiy zaxira stavkasi, TIF Milliy bankining kredit resurslari kabilarni keltirish mumkin. TIF Milliy bankining xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning kreditlash salohiyatiga ta’sir kiluvchi muhim omillardan yana biri, kredit resurslarining etarlilik darajasi hisoblanadi. Kredit resurslarining etarli darajada bo’lishi tijorat banklariga o’z mijozlarini barqaror tarzda kreditlash imkonini beradi. Xalqaro bank amaliyotida kredit resurslarining etarlilik darajasi kuyidagi ikkita ko’rsatkich orqali aniqlanadi: 1. Transaktsion depozitlar ko’rsatkichi. Bu ko’rsatkichni aniqlash uchun transaktsion depozitlar summasi tijorat bankining jami depozitlari summasiga bo’linadi va olingan natija 100 foizga ko’paytiriladi. Ekspertlarning fikriga ko’ra, agar tijorat banklari depozitlarining salmog’i 30 foizdan oshmasa, bankning depozit bazasi barqaror hisoblanadi. 2. Tijorat banki umumiy kapitalining etarlilik darajasi. Buni aniklash uchun umumiy kapital summasi bank aktivlarining riskka tortilgan summasiga bo’linadi va olingan natija 100% ga ko’paytiriladi. Xalqaro Bazel standarti bo’yicha tijorat banklari umumiy kapitalining etarlilik koeffitsientini minimal darajasi 8% ni tashkil etilishi lozim. Agar bu koeffitsientining xaqiqatdagi darajasi 8% dan past bulsa u xolda tijorat bankining umumiy kapitali etarli emas deb hisoblanadi. Jahonning etakchi banlari ekspertlarning tavsiyasiga ko’ra, sof foizli marja ko’rsatkichining me’yoriy darajasi 4,5% ni, sof foizli spred ko’rsatkichining me’yoriy darajasi esa, 1,25% ni tashkil etadi. Milliy bank tizimida sog’lom raqobat muhiti mavjud bo’lgan sharoitda tijorat banklari ana shu belgilangan darajalarda faoliyat yurita oladilar. Agarda bank tizimida sog’lom raqobat muhiti shakllantirilmagan bulsa, u holda monopol banklar ushbu ko’rsatkichlarning yuqori darajasida faoliyat yuritish imkoniyatiga ega bo’lishadi, kichik va o’rta tijorat banklari esa bu ko’rsatkichlarning me’yoriy darajasini ham ta’minlay olishmaydi. Xulosa qilib aytganda, hozirgi davrda TIF Milliy bankining xorijiy 104 investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarni kreditlash salohiyatiga asosan uchta omil ta’sir kilmokda. Bular Markaziy bankning majburiy zaxira talabnomasining o’zgarishi, kreditlarning foiz stavkalari o’zgarishi va TIF Milliy banki kredit resurslarining etarlilik darajasidir. Shu sababli, ushbu omillar bankning kreditlash salohiyatiga nisbatan yuzaga kelish ehtimoli bo’lgan salbiy ta’sirlarga barham berish muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. Yüklə 3,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|