A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

A
67­ rasm.
A 
 

chapda normal qo‘l va o‘ngda qisqa barmoqlilik; 
B

kalta barmoq suyaklarining orqa tomondan ko‘rinishi va birikishi.
66­ rasm.
Dominant mutatsiya — xo
‘
roz-
ning bo
‘
yin qismida patning 
bo
‘
lmasligi (A); normal jo
‘
ja 
(1) va mutant, patsiz jo
‘
ja 
(2) (B).
A
B
1
2
B

---

131
GENETIKA ASOSLARI
V BO‘LIM
zararli bo‘lgan mutatsiyalar, organizmga foydali ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 
Bunday mutatsiyalarni tashuvchi organizmlar tabiiy tanlanish nati ja sida 
saralanib boradi.
Mutatsiyalar paydo bo‘ladigan joylar.
Mutatsiyalar generativ va 
somatik bo‘lishi mumkin. Jinsiy hujayralarda paydo bo‘lgan mutatsiyalar 
shu organizm belgilarining namoyon bo‘lishiga ta’sir qilmaydi, u faqat 
keyingi bo‘g‘inlarda namoyon bo‘ladi. Bunday mutatsiyalar 
generativ 
mutatsiyalar deyiladi
. Agar somatik hujayralarning genlari o‘zgarsa, 
bunday mutatsiyalar shu organizmning o‘zida namoyon bo‘ladi va jinsiy 
ko‘payishda keyingi avlodga o‘tmaydi. Biroq jinssiz ko‘payishda, agar 
organizm hujayra yoki hujayralar to‘plamidan ko‘payayotgan va unda 
o‘zgargan — mutatsiyaga uchragan gen bo‘lsa, bunday mutatsiyalar 
somatik mutatsiyalar
deb ataladi va ular ke yingi avlodlarga o‘tishi 
mumk in. O‘simlikshunoslikda somatik mutatsiyalardan madaniy 
o‘simliklarning yangi navlarini yaratishda keng foydalaniladi.