A21 Avezbayev S

3. Loyihaning mazmuni va tuzish uslubiyati 
Noqishloq x jalik maqsadlariga moijallangan yerdan foy-
dalanishlarni tashkil etish loyihasi obyektning joylashadigan rni-
ni oldindan kelishish bosqichida toia ishlanadi va yer uchastkasini 
berish jarayonida (joylashtiriladigan obyektga loyiha tuzilganidan 
keyin) zarurat tu ilsa, aniqlik kiritiladi. Yer tuzish loyihasida 
obyektning tavsifini hisobga olib, yerdan foydalanishning joy-
lashtirilishini, yerlardan oqilona foydalanishni va ularni muhofaza 
qilishni ta'minlovchi maium doiradagi masalalar yechilishi kerak. 
Noqishloq x jalik korxonalari, tashkilotlari va muassasalariga 
yer ajratish loyihasining tarkibiy qismlarini quyidagilar tashkil etadi: 
— ajratilayotgan yerning maydonini aniqlash va asoslash; 
— ajratilayotgan yer maydonini s ralayotgan hududda joy-
lashtirish; 
— x jaliklardan olinayotgan yerning tarkibi va ahamiyatini 
aniqlash, yerni olish va m ljallanayotgan korxonani qurishning 
salbiy oqibatlarini aniqlash, hamda ularni kamaytirish va tugatish 
choralarini belgilash; 
— qishloq x jaligi k radigan zarar miqdorini aniqlash va uni 
qoplash yoilari; 
— yer egalarining k radigan zararlari miqdori va turlarini 
aniqlash, ularni qoplash yoilari; 
— olinayotgan yer maydonining ustki unumdor qatlamini 
ajratib olish, saqlash va foydalanish uchun texnik sharoitlar tay-
yorlash; 
— yerlarni rekultivatsiyalash uchun texnik sharoitlar tayyorlash; 
— yerdan foydalanishning asosiy shartlari b yicha takliflar 
tayyorlash; 
— mavjud x jaliklarni va ularning hududlarini, ishlab chiqa-
116 

---

rishini, aholi tizimini qayta tashkil qilish b yicha takliflar tayyor-
lash. 
Loyihaning yuqorida sanab tilgan tarkibiy qismlarini ishlash 
uslubiyatlarini quyida k rib chiqamiz. 
/. Tashkil etilayotgan yerdan foydalanishning maydonini 
aniqlash va asoslash. Tashkil etilayotgan yerdan foydalanishning 
maydonini belgilash uchun obyektning joylashishi chizmasi 
(echimlar b yicha) va bosh rejai chizmasi (loyihasi) kerak boia-
di. Uchastka maydonini hisoblashda har xil usullardan foydalani-
lishi mumkin. Ulardan birinchisi har xil maqsadlar uchun yeriarni 
ajratish me'yorlaridan foydalanishga asoslanadi. 
Masalan, avtomobil yoilari uchun va yer ajratish me'yorlarida 
har xil yerlarda va relefning har xil sharoitlarida joylashtiriladigan 
har xil toifalardagi y llar uchun ajratiladigan yer polosalari keng-
liklari k rsatilgan. Bunday obyektning umumiy maydoni eng av-
valo yoining uzunligiga bogiiq b ladi. 
Aeroportlar uchun yer ajratish me^yorlarida yer uchastkasining 
umumiy maydoni aeroportlarning sinflariga (klasslariga) bogiiq 
holda k rsatilgan. 
Yer ajratish me'yorlari "Qurilish me'yorlari va qoidalarida" 
ham berilgan. Masalan, dam olish muassasalari uchun bitta dam 
oluvchi hisobiga me'yorlar bor (m
2
): 
dam olish uylari, pansionatlar — 200; 
sayyohlar bazalari — 100; 
yoshlarning dam olish lagerlari — 150; 
quvchilar lagerlari — 250. 
Ikkinchi usul sanoat korxonalarining minimal qurilish zichligi 
k rsatkichlaridan foydalanishni nazarda tutadi. Bu usul har xil ix-
tisosliklardagi sanoat korxonalari yerdan foydalanishlari maydon-
larini hisoblash uchun q llaniladi. 
Qurilish zichligi (K
2
) quriladigan bino va inshootlar tagidagi 
yerlar maydonining (P,) ajratiladigan yer maydoniga (P
2
) nisbatiga 
teng. 100P