Reja
1 Adreslash va uning turlari.
2 Shirator va deshifrator nima
3 Tranzistor
4 Trigter va registrol
Shifrator. Deshifrator.
To‘liq emas va to‘liq
kombinatsion mantiqiy
qurilmalar. Yetti segmentli
yorug‘lik indikatori.
Ikkilik-o‘nlik kodni yetti
segmentli kodga
o‘zgartirish. Ikkilik-o‘nlik
kodni yetti segmentli
indikatorda akslanishi
deyiladi
Deshifrator (frans. dechiffrer -maʼnosini
yechmoq) — xabarlarni oʻqiydigan
(dekodlaydigan) va undagi axborotlarni
qabul qiluvchi tizim tiliga (kodiga)
oʻtkazadigan qurilma;
aloqa, telemexanika, radiolokatsiya
qurilmalari va b.da beriladigan axborot
signallarini nazorat qiladi. D.ning kirish
qismiga kelgan axborotlar oʻzgartiriladi
(deshifrlanadi) va chiqish qismida
axborot mazmunini ifodalovchi signalga
aylanadi.
.
D. kiri-shidagi signalga
chiqishidagi muayyan
signal mos keladi.
D. telegraf apparatlari,
telefon aloqasi,
telemexanika, hisoblash
texnikasi, radiotexnika va
oʻlchash texnikasida
qoʻllaniladi.
• O‘nlik, sakkizlik yoki
o‘noltitalik sanoq
tizimidagi raqamlarni
ikkilik yoki ikkilik-o‘nlik
kodga o‘zgartiruvchi
kombinatsion mantiqiy
qurilma –
shifrator yoki koder
deb ataladi
Shifrator m ta kirish va n ta
chiqishga ega bo‘lib,
kirishlardan biriga berilgan
signalni chiqishda n – razryadli
parallel kodga o‘zgartiradi. Agar
shifrator n ta chiqishga ega
bo‘lsa, u holda uning kirishlari
soni 2 n dan kam bo‘lmasligi
kerak. 2n kirish va chiqishga
ega bo‘lgan shifrator to‘liq ,
agar shifrator kirishlari soni 2 n
dan kam bo‘lsa, u to‘liq emas
deb ataladi.
Shifrator chiqishlari soni doim
kirishlari sonidan kam bo‘lganligi
sababli, aloqa liniyalari cheklangan
hollarda turli qurilmalar o‘rtasida
ma’lumot almashish uchun ham
qo‘llaniladi. 0 dan 9 gacha bo‘lgan
o‘nlik raqamlarni ikkilik-o‘nlik kodiga
o‘girishda shifrator qanday ishlashini
ko‘rib chiqamiz. O‘nlik raqamlarni
ikkilik-o‘nlik kodiga o‘girishda (yoki
aksincha hollarda) har bir o‘nlik
raqam to‘rtta ikkilik raqam bilan
almashtiriladi.
O‘nlik raqamlar mos ravishda
boshqaruv pultining i=0,1,2…9
sonlarini bosish orqali
kiritilayotgan bo‘lsin. Shifrator
holatini haqiqiylik jadvali
(7.1-jadval) yordamida tadqiq
etish mumkin.
• Bunday shifratorning to‘liq
haqiqiylik jadvali turli kirish
o‘zgaruvchilari uchun (210 -
10)=1014 ta kombinatsiyadan
tashkil topgan
Mazkur shifrator ishi davomida
qo‘llanilmaydigan turli mantiqiy
o‘zgaruvchilar to‘plamini olib tashlash
hisobiga, chiqishdagi o‘zgaruvchilar soni
to‘rttagacha qisqartirilgan. Mazkur
shifratorning kirishlari soni 2 n =16 dan
kam bo‘lganligi sababli, u to‘liq emas
hisoblanadi. Shifrator bir-biriga bog‘liq
bo‘lmagan 4 ta chiqishga ega bo‘lib,
uning holati to‘rtta MAFdan tashkil
topgan tizim bilan ifodalaniladi. Shifrator
ishi mantiqini ifodalovchi MAF tizimini.
Ikkilik sanoq tizimidagi raqamlarni o‘nlik
sanoq tizimidagi kodga o‘zgartiruvchi
kombinatsion mantiqiy qurilma –
deshifrator yoki dekoder deb ataladi.
Bunday o‘zgartirishlar, masalan, elektron
soatlarda, EHM va shu kabilar
dasturidagi ma’lumotlarni qayta
shifrlashda qo‘llaniladi. Deshifrator
shifratorga teskari bo‘lgan amalni
bajaradi. Agar deshifratorning n adres
kirishlari uning m chiqishlari soni bilan
m=2n munosabat bilan bog‘langan
bo‘lsa, bunday deshifrator to‘liq deb
ataladi.
Ikkita adres kirishiga va to‘rtta (0-3)
chiqishga ega bo‘lgan chiziqli DSh tasviri
uning shartli tasviri esa . Har bir chiqish
HAM elementining chiqishi bo‘lib
hisoblanadi. Demak, bu kirish bilan bog‘liq
bo‘lgan ikkilik o‘zgaruvchi 1 qiymatini faqat
shu holda qabul qilishi mumkinki, agar mos
keluvchi HAM elementining uchchala
kirishida 1 qiymatiga mos keluvchi
o‘zgaruvchi hosil bo‘lsa. Deshifrator
mikrosxemalari ko‘p hollarda S ruxsat
kirishiga ega bo‘ladilar. Bu kirishning
mavjudligi ISlar asosida kirish kodi
razryadini oshirishga imkon beradi
Dostları ilə paylaş: |