Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
dostumdur o. Qarabağ savaşının da, Sovet ordusunun Bakıya yeridilməsinin bizim xalqa qarşı ədalətsizlik və cinayət olduğunu da ondan gözəl yazan yoxdur. Siz dolayı şəkildə Xalq Cəbhəsinə işarə vurdunuz. Mən Xalq Cəbhəsini yaradanlardanam, onun İdarə Heyətinin üzvüyəm. Xalq Cəbhəsi siyasi bir təşkilatdır. Siyasi təşkilatı dağıtmaq üçün ordu göndərmək lazım deyildi... Komendant sakitcə: – Mən də şəhərin komendantıyam, əhalinin çörəyini, işığını, suyunu çatdırmalıyam. Şəhər rəhbərliyinin əvəzinə zibili də mən təmizlətdirirəm kü- çələrdən. Siyasətlə məşğul olmuram, – dedi. Bir gün sonra fövqəladə vəziyyətdə olan şəhərdə oxucuların dörd gözlə gözlədikləri qəzet yayıldı. – Bu sizin xidmətinizdir, – deyə Altay qəzet fəaliyyətə başlayan kimi redaksiyaya gəlmiş akademikə çatdırdı, oğlu ilə görüşünü təfərrüatı ilə danışdı ona... Lakin bu xəbər akademikin halını dəyişdirmədi. Onun dərdi oğlunun tezliklə Rusiyaya qayıtması, şəhərdə komendant saatının götürülməsi idi. *** Demək olar ki, iki gündən bir gördüyü işlər və bu işlərin nə qədər çətinliklə başa gəlməsi haqqında atasına məlumat verirdi. Bu işə bir az da yumor qatırdı: – Ata, Bakının son iki günü haqqında raportumu qəbul edərsənmi? Nə söz ola bilər? Ata Bakıyla nəfəs alır, bu fövqəladəlik həyatının tez bitməsini və XI Qırmızı ordu töküntülərinin tezliklə rədd olub getmələrini arzulayır. Raporta marağının birinci səbəbi budur, ikinci səbəb də camaatın vəziyyətidir. Şəhərin min dənə dərdi var, hamısının da məsuliyyəti qalıb komendantın, yəni onun oğlunun boynuna. Vladimir şikayətini gizlətmirdi: “Sanki şəhər rəhbərliyinin əlinə işləmə- mək fürsəti düşüb. Əlləri əllərinin üstündə müqəvvaya dönüblər. İş o yerə çatıb ki, şəhərin zibilini də mən təmizlətdirirəm. – Sonra gülümsəyərək əlavə edir: – Əl- bəttə, daşıtdıracağam, bura atamın şəhəridir, mənim öz şəhərimdir. Ancaq gərək bunların da canında bir tərpəniş olsun! Elə bil ordunun şəhərə girməsinə sevinirlər: qoy əsgərlər işləsin, biz də tamaşa edək!..” Burda atasının gül ağzı açılırdı. Rusiyada doğulmuş, ağzının senzurası olmayan əsgər mühitində böyümüş Vladimir onun dilindən indiyədək eşitmədiyi çoxmərtəbə və qatı rus söyüşlərini eşidəndə qulaqlarını tutur və gülməkdən uğunub gedirdi. Atasının ürəyindən keçənləri bilir və bu narahatlığa sayğıyla yanaşırdı; eyni zamanda, atasıyla bu axşamkı görüşün Allahın onlara verdiyi bir fürsət, həm də bəlkə son fürsət olduğunu da dəyərləndirir və bu görüşlərin tez bitməsini istəmirdi. Bu günlər həm də qızının həyatı, gələcəyi üçün çox önəmlidir; Bakı meriyasıyla üzbəüzdəki məktəbə gedir. Elə yaşadıqları ev də oradadır, axşamlar atasıgilə piyada gəlib-gedirlər. Qız babasının onu çox sevdiyini bilir, bununla qürur duyur. Hər kəsin tanıdığı, sevdiyi qəhrəmanın bir neçə dəfə məktəbə, onun dalınca gəlməsi, dərsləriylə maraqlanması, gəzməyə çıxarması isə babasının sevə-sevə “sarışka” dediyi nəvə üçün əsl bayramdır. Babanın gəlişi sinifdə və məktəbdə “komendantın qızı” kimi özəl statusu olan “sarışka”nı bir az da qanadlandırmışdı. O, babasının məşhur tarixçi olduğunu bilir və gözlənilməz suallarla onu Azərbaycan tarixi haqqında danışdırmaqdan ləzzət alırdı; bu ləzzətin bir səbəbi də oydu ki, babasının da bu mövzuda həvəslə və sanki bu sualları gözləyirmişcəsinə danışdığını hiss edirdi. Amma bu ailə, ata-oğul, baba-nəvə incəliklərinə baxmayaraq, evdəki söhbətlərin başlıca mövzusu ermənilərin torpaq iddiası, Moskvanın onlara yardım eləməsi və SSRİ-nin sürətlə dağılmağa doğru getməsiydi. Akademik bunun labüd olduğunu söyləyir və Qorbaçovun vəzifəyə məhz bu məqsədlə gətirildiyinə əmindir. Onun əvəzinə bizim ağsaqqal seçilsəydi, bu ölkənin dağılmasına imkan verməzdi. Ancaq onun birinciliyinə imkan verməzdilər. Stalindən gözləri qorxub. Elə bilirlər, qafqazlı liderlərin hamısı Stalin kimi olar. Vladimir atasıyla razılaşmırdı. Əksinə, indi rusların bir hissəsi ölkəni Stalin kimi güclü bir əlin idarə etməsini arzulayır. Atasından fərqli olaraq, o, SSRİ-nin dağılmasını istəmirdi: “Dünya birliyə doğru gedərkən bura niyə dağılsın? Dünyanın altıda birini Avropa kimi birləşdirsələr, dünyadakı münasibətlər dəyişilər. Onda bu həyasız qonşuların da səsi kəsilər. SSRİ dağılsa da, Moskva Ermənistanı əldən buraxmayacaq, ermənilər Rusiyadan gələn yardım hesabına daha da aqressivləşəcək. Müharibə böyüyəcək. Boş əllə nə edə bilərsiniz siz?” Atası oğlunun təhlillərinə diqqətlə qulaq asır, qonşuların aqressiyası ilə bağlı dedikləriylə razılaşmaqla bərabər, Rusiya təəssübkeşliyini də görürdü. “Başqa necə ola bilər? Anasının təsiridir”. Vladimir sözarası anasını da yada salırdı. Daha doğrusu, anasına verə bilmədiyi sualların cavabını atasından qoparmağa çalışır və illərlə davam etmiş müşahidələrini də gizlətmirdi: “Düzdür ikinci dəfə ərə getdi, ancaq xoşbəxt olmadı. Sənin kimi bir adamdan sonra o, kimi sevə bilərdi?” Bu sözlərdə həm də onun özünün atasına sevgisi gizlənirdi... *** 1990-cı il 20 yanvar faciəsindən bir il keçdi, ancaq Bakıdan matəm ovqatı dağılmadı. Ordunun susdurduğu, əlini-qolunu bağladığı şəhər qaralmış ocağa bənzəyirdi. Tərkibində olduğu dövlət ona xəyanət etmiş və onun ruhunu öldürmüşdü. Dağıdılan yolları, yandırılan evləri bərpa etmək olardı, ancaq Moskvaya olan ümidləri bərpa etmək mümkün deyildi. Akademik yazı masasından ayrılmırdı. Repressiya haqqında əsərini tamamlamaq üzrəykən yeni repressiya dalğasının vurması onun bütün planlarını pozmuşdu. 37- nin dalınca bu günləri yazmalı idi. Vəzirov getmiş, yerinə Mütəllibov gəlmişdi, ancaq Qarabağ məsələsinin həlli üçün ciddi bir addım atılmırdı. Əksinə Bakıdakı fövqəladə vəziyyətdən istifadə edərək Dağlıq Qarabağda xüsusi idarəetmə sistemi yaradılmışdı və bunun nə demək olduğunu akademik hamıdan yaxşı bilirdi. Bu yolla vilayəti öncə Bakıdan qoparacaq, sonra Ermənistana təslim edəcəkdilər. Buna baxmayaraq, Azərbaycan rəhbərliyi hələ də satqın bir itaətkarlıqla Moskvanın ətəyindən bərk-bərk yapışmış və hələ də Qorbaçovun qanun daxilində hərəkət edəcəyinə, respublikanın torpaq bütövlüyünü qoruyacağına ümid edirdi. 1991-ci ilin martında rəhbərlik öz şərəfsiz itaətkarlığını “referendum” deyilən saxta bir yolla rəsmiləşdirdi. Guya Azərbaycan SSRİ-nin tərkibindən çıxmaq istəmir, ancaq xalq ayaq üstə idi və ən ucqar kəndlərdə də xalq hərəkatının özəkləri yaradılırdı. Hər həftə qəzetdə yeni yazıları çıxırdı. Və hər kəs qırmızı ordunun və qırmızı imperiyanın 20-30-cu illərdə törətdiyi vəhşiliklər haqqında oxuyarkən müəllifin həm də Bakıda sərhədsiz hakimiyyəti olan indiki işğal ordusunu nəzərdə tutduğunu anlayırdı. Hər həftə qəzetdə “Baş redaktordan” köşəsindən gedən yazıları da oxuyur və gənc dostunun köhnəlmiş rejimin eybəcərliklərini, pula söykənən dünya siyasətinin iç üzünü, məmurların fəaliyyətsizliyini, milli müqavimət duyğusunun zəyifliyini göstərən, bir-birindən sərt mənəvi problemlər qaldıran yazıları içini qürurla doldurur. Ancaq görüşəndə Altay ona başqa yazılarından da danışırdı. Prezident ailəsinin vertolyota doluşub qaçmaq əhvalatı haqqında pyesi ona ləzzət verirdi Altay qüssə ilə: “Başqa bir pyesim şəhid oldu. Yanvarın 18-də ilk tamaşası idi, 19-da ordu şəhərə girdi və bütün tamaşalar bağlandı” – dedi. Ancaq Ziyad bəyə görə daha mühüm məsələ gənc dostunun Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilməsiydi, yetkin yaşına gəlib çatmışdı və xalqın sözünü deyə bilirdi. – Özümün Moskvaya, SSRİ Ali Sovetinə seçilməməyimə bərk hirslənmişdim, çünki seçicilər bütünlüklə məni dəstəkləyirdi... Ancaq sənin seçilməyin hirsimi yatırdı. – Ziyad bəy, Moskva, orda küt bağlamış erməni mafiyası və onların Bakıdakı Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|