Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari

Мавзуни жонлаштириш саволлари. 

---

165
3-ilova.(4.1.) 
1-savol. Matematika o’qitishning an’anaviy usullari. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-savol.
 Muammoli ta’lim usuli. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Математика 
ўқ
итишда ўқувчиларни
 
ёдлашга ёки уларни 
фикрламасдан факат олинган билимларни кайта сўзлаб бериш 
каби 
усуллардан 
воз 
кечилиб, 
дарснинг 
таълимий 
жиҳатларини кучайтирадиган усулларига алоҳида эътибор 
келинмоқда. 
Бунда 
янги 
мавзуни 
ўрганиш 
олинган 
билимларни 
мустаҳкамлаш, 
сўраш 
ёки 
суҳбат, 
улар 
ўқувчиларнинг 
қулай 
ечимларни 
излашга, 
рационал 
алмаштиришлар 
бажаришга, 
хулоса 
чиқариш 
ва 
исботлашларга жалб қилишга қаратилади.
Мустақил ишлар
масалалар ечиш бўйича машқлар бўлиши, янги 
теоремани таҳлил қилиш бўйича иш, янги формулани чиқариш бўйича 
масалалар бўлиши
 
мумкин. Масалан, икки сон йиғиндиси квадрати 
формуласи чиқарилгандан сўнг мустақил равишда икки сон айирмаси 
квадрати формуласини келтириб чиқариш таклиф этилиши мумкин. 
Ўқитишда 
лекция (маъруза
) усули кам қўлланилади, бунда ўқитувчи 
материални ўзи баён этади. Бу усул асосан юқори синфларда фойда беради. 
Амалий ва лаборатория ишлари
ҳам математика ўқитишда анъанавий 
усуллардан ҳисобланади. 
Математика ўқитишда муаммоли таълим усули ҳам кенг 
қўлланиш имкониятлари мавжуд, чунки кўпгина 
тушунчаларни ўрганиш муаммоли вазиятни яратишга олиб 
келиниши мумкин. 
Муаммоли таълим усули билан баён этишда қуйидаги 
мавзуларни ёритилиш имкониятлари мавжуд: 
Логарифмик функциянинг хоссалари ва графиги. Бунда дастлаб 
қуйидаги масалалар қаралади. а) берилган функцияга тескари 
функцияни 
топиш 
масаласи.Бунда 
берилган 
функциянинг 
тескарисини 
аниқлаш 
ва 
ўзгариш 
соҳалари 
орасидаги 
боғлиқликни аниқлашга эътибор қаратилади.Саволлар қўйилади: 
қандай функция ҳамма вақт тескариланувчи ?Тескари функция 
формуласини қандай ҳосил қилиш мумкин?

---

166
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-savol.
 Matematik ta’lim yangi texnologiyalari
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Кўрсаткичли функциянинг хоссаларини такрорлаш. Иккала ҳолда 
ҳам графиклардан фойдаланиш лозим, унинг аниқланиш, ўзгариш 
соҳалари, монотонлиги, натижада муаммоли савол қўйилади: 
кўрсаткичли функция тескари функцияга эгами? Бу саволни 
ўқувчилар муҳокама асосида ҳал қилишга ҳаракат қиладилар, 
бунинг учун уларда зарур билимлар мавжуд. 
Математика ўқитишдаги усуллар ҳам ҳозирги даврда 
такомиллашиб, 
янгича 
педагогик 
технологиялар 
асосида қўлланилиб келинмоқда. Масалан, 
таянч 
конспектларга 
асосланган 
ўқитиш 
усули
(В.Ф. 
Шаталов усули), 
йириклашган дидактик бирликлар 
усули
(П.М.Эрдниев 
усули) 
ва 
х.к.лар 
шулар 
жумласига киради.
Таълимни 
дифференциаллаштириш усули
ҳам 
1. Математик машқ
.Бу ўйин кўп сондаги ўқувчиларга 
билимларни тезликда текширишга имкон беради. Синф 
қаторлар бўйича жамоаларга бўлинади. Ҳар бир қатор эса 
икки вариантга бўлинади. Ҳар бир вариант ўқувчилари, 
агар улар жавоб берадиган объект ҳақида сўз борганда ёки 
ўрнидан туради, ёки қўл кўтаради.
2. Аукцион уйини.
Савдога 
бирор 
мавзу 
бўйича 
топшириқлар 
қўйилади, 
бунда 
ўқитувчи 
олдиндан 
ўқувчилар билан ўйиннинг мавзусини келишиб олиши 
керак. Масалан, 7 -синфда “Алгебраик касрлар устида 
амаллар” мавзуси бўлсин. Ўйинда 4-5 жамоа қатнашади. 
Кодоскоп билан экранга 1-лот: касрларни қисқартиришга 
доир бешта топшириқ намойиш қилинади. 1-жамоа 
топшириқ танлайди ва унга 1 дан 5 баллгача баҳо қўяди. 

---

167