Allergiya — organizmga ta’sir qiladigan yoki tana bilan aloqada bo’lgan, masalan, hayvonlarning juni, chang yoki ari zahari kabi moddalarga immun tizimining javobidir. Allergik reaktsiyani keltirib chiqaradigan modda «allergen» deb ataladi

Allergiya — organizmga ta’sir qiladigan yoki tana bilan aloqada bo’lgan, masalan, hayvonlarning juni, chang yoki ari zahari kabi moddalarga immun tizimining javobidir.
Allergik reaktsiyani keltirib chiqaradigan modda «allergen» deb ataladi. Allergen oziq-ovqat, ichimliklar va atrof-muhitda mavjud. Ko’pgina allergenlar zararsizdir, ya’ni ko’pchilikda bu moddalar allergiya chaqirmaydi.
ALLERGIYA NIMA?
Allergiya juda keng tarqalgan. Sog’liqni saqlash organlari ma’lumotiga binoan Shimoliy Amerika va G’arbiy Evropada taxminan 20% odamlar pollinoz(allergik rinokonyuktivit, allergik rinit)ga duchor bo’lishgan.
Butun dunyoda allergiya bilan kasallanganlar soni ortib bormoqda. «Allergy UK» ma’lumotlariga ko’ra, taxminan 30-40% odamlar hayotlarining bir qismida allergiyaga duchor bo’lishadi. Allergiya eng ko’p bolalarda uchraydi, ayniqsa oziq-ovqatga nisbatan allergiya kuzatiladi.
ALLERGIYA BELGILARI VA ALOMATLARI
Agar allergik inson allergen bilan to’qnashganda, allergik reaktsiya darhol yuzaga kelmaydi. Immun tizimi asta-sekin moddaga nisbatan sezgirlikni oshiradi.
Vaqt o’tib, tana o’ziga xos yuqori sezgirlikka ega bo’ladi — bu jarayon sensibilizatsiya deb ataladi.
Sensibilizatsiya bir necha kundan bir necha yilgacha davom etishi mumkin. Ko’pgina holatlarda sezuvchanlik jarayoni oxirigacha yakunlanmaydi va bemorda ba’zi alomatlar yuz beradi, ammo to’liq alergik reaktsiya kuzatilmaydi.
Immun tizimi alergenga ta’sir qilganda, yallig’lanish va qo’zgalish xususiyati paydo bo’ladi. Belgilar va alomatlar alergen turiga bog’liq. Allergik reaktsiyalar ichakda (ovqat hazm qilish tizimi), terida, sinuslarda, havo yo’llarida, ko’zlar va burun yo’llarida paydo bo’lishi mumkin.

ALLERGIYA RIVOJLANISHI SABABLARI

Inson immuniteti allergenga patogen (tashqi zararli moddalar) deb javob beradi va uni uni begona bakteriya, virus, qo’ziqorin yoki toksin kabi yo’q qilishga harakat qiladi.
Biroq allergen zararli emas. Shunchaki immun tizimi bu moddaga juda sezgir bo’lib qolgan.
Immunitet tizimi allergiyaga ta’sir qilganda, allergenni yo’q qilish uchun antitanalar turi immunoglobulin E (IgE) ni chiqaradi. Bu organizmda allergik reaktsiyaga olib keladigan kimyoviy moddalar ishlab chiqaradi.
Ushbu kimyoviy moddalardan biri gistamin deb ataladi. Gistamin mushaklarning qisqarishiga olib keladi, shu jumladan qon tomirlarining devorlarida va nafas yo’llarida ham. Gistamin shuningdek burundagi shilliq ajralishiga yordam beradi.
Allergiya bilan og’rigan odam allergiya alomatlarida allergenni ayblaydi — do’stining uy hayvoni, o’simlik changi yoki changni. Biroq, ular noto’g’ri fikrlashadi. Muammo alergenda emas, balki allergik odamning immun tizimidadir.

ALLERGIYA RIVOJLANISHI UCHUN XAVF OMILLARI

Tibbiyotda xavf omillari deb kasallik yoki bemor holatini yomonlashtiradigan omillar tushuniladi. Ushbu xavf odamning qilgan narsasidan kelib chiqishi mumkin. Misol uchun, chekish o’pka kasalligi uchun xavf omilidir.
Quyida alergiyalar bilan bog’liq xavf omillarining ayrimlari keltirilgan:

• 
  Oilada astma bilan og’riydigan inson bo’lishi — sizning ota-onangiz, bobo-buvingiz yoki bobongizda astma bo’lgan bo’lsa, sizda ham allergiya rivojlanishi xavfi bor;
  
• 
  Oilada allergiyaga duchor bo’ladigan inson bo’lishi — agar yaqin qarindoshingiz allergik bo’lsa, allergiya rivojlanishi sizda ham kuzatilish ehtimoli mavjud.
  
• 
  Bolalarda allergiya kattalarga qaraganda ko’proq. Ijobiy tarafi shundaki, ko’p bolalar ulg’ayishi sari alergiyani yo’qotishadi.
  
• 
  Astma borligi — astma bo’lgan odamlarda allergiya rivojlanishi ehtimoli ko’proq;
  
• 
  Quyosh nurining etarlicha ta’sir etmasligi — Evropa atrof-muhitni muhofaza qilish va inson salomatligi markazining olimlari hamda turli avstraliyalik markazlarning tadqiqotchilari quyosh nurlari kam bo’lgan hududlarda yashovchi bolalarning allergiya rivojlanish ko’rsatkichlari yuqori ekanligini aniqlashdi.
  

ENG KENG TARQALGAN ALLERGEN

Allergen — ayrim sezgir shaxslarda allergik reaktsiyaga sabab bo’lgan modda.