Amaliy matematika

Deflyator = ------------- 100
 Qⁱ₁ Pⁱ₀

Bu erda: i – deflyatorni xisoblash uchun bozor savatiga kiritilgan tovarlar soni;

Qⁱ₁ – joriy yilda bozor savatiga kiritilgan i – tovar yoki xizmatlar xajmi mikdori (Masalan 2 kg shakar, 2 dona ko`ylak va x.k);
Pⁱ₁ – joriy yilda bozor savatiga kiritilgan i — maxsulotning shu yilga baxosi;
Pⁱ₀ – joriy yilda bozor savatiga kiritilgan i – maxsulotning bazis yildagi baxosi.
Deflyatorni xisoblash shartlari:
- odatda o`tgan yilga nisbatan xisoblanadi;
- bozor savati joriy yilda aniklanib keyingi yillarda o`zgartirilishi mumkin;
- bozor savatiga xam iste`mol ishlab chikarish xarakteridagi tovarlar va xizmatlar kiritiladi;
- bozor savatiga kiritilgan tovarlar va xizmatlar turlarining umumiy YAIM dagi ulushi katta kismini tashkil kilishi kerak;
- bozor savatiga kiritilgan tovarlar va xizmatlar xajmlari o`rtasidagi nisbat ularning YAIM dagi ulushlari o`rtasidagi nisbatga mos kelishi kerak.
Nominal YAMM
Real YAIM = ———————————— 100
Deflyator
Iste`mol narxlari indeksi kuyidagicha aniklanadi:
 Q<sup>i</sup><sub>0</sub> P<sup>i</sup><sub>1</sub>
INI = ------------- 100
 Q<sup>i</sup><sub>0</sub> P<sup>i</sup><sub>0</sub> Bu erda:
Q<sup>i</sup><sub>0</sub>– bazis yilda bozor savatiga kiritilgan i – tovar va xizmatlar xajmi;
P<sup>i</sup><sub>1</sub> – i – tovarning joriy yildagi baxosi;
P<sup>i</sup><sub>0</sub> – i – tovarning bazis yildagi xajmi.
Iste`mol narxlari indeksi xisoblashning shartlari;
- bozor savati bazis yil uchun aniklanadi va bir necha yil davomida o`zgarmaydi;
- bozor savatiga fakat iste`mol xarakteridagi tovarlar va xizmatlar kiritiladi;
- bozor savatiga kiritilgan tovarlar va xizmatlarning xajmi iste`mol xarajatlarining katta kismini tashkil etishi kerak.

INI ko`rsatkichining kamchiligi shundaki bozor savati tarkibi o`zgarmas bo`lganligi tufayli axoli iste`moli tarkibida tovarlar va xizmatlar ulushining o`zgarganligini, shuningdek tovarlar va xizmatlar sifatida ro`y bergan o`zgarishlarni xisobga olish imkonini bermaydi SHu sabrbli bu indnks baxolar darajasini biroz oshirib ko`rsatadi.

YAIM deflyatori esa bozor savatiga joriy yida kiritilmay kolgan tovarlar baxolarining oshishini xisobga olish imkonini bermasligi tufayli baxolar darajasini biroz pasaytirib ko`rsatadi. SHu sababli bu ikki indeksning o`rtacha darajasini xarakterlovchi Fisher indeksi xisoblanadi: