6.2. Qo`nim va qo`yimlarning yagona tizimi T –bu eng katta va eng kichik o`lchamlar orasidagi farq yoki yuqorigi va pastki
chekli og`ishlar algebraik farqining mutloq qiymatidir.
Ya’ni: TD = D
max
– D
min
= ES – EI, - teshik uchun
Td = d
max
- d
min
= es – ei – valuchun.
Qo`yim
hamishamusbatmiqdordir.
Qo`yimnioshirishbilanmahsulotsifatiyomonlashadi, lekintayyorlashtannarxikamayadi.
Qo`yimnisoddalashtirishuchunqo`yim
maydoniko`rinishidagrafiktarzdatasvirlanadi
(qo`yim
maydonibuno’lchizig`iganisbatanyuqorivapastkichekliog`ishlarbilanchegaralanganmay
dondir).
Nolchizig`i
–
nominalo`lchamniifodalovchi,
o`lchamningchekliog`ishlari
qo`yilgan (00) chiziqdir.
No’l chiziqdanyuqorigamusbat(+), pastigaesamanfiy(-) og`ishmalarjoylashtiriladi
(2-rasmga qarang).
Qo`nimlar - ikki detalning o`zaro biriktirilishi (joylashtirilishi) harakteri qo`nim
deb ataladi. Qismlar (detallar) asosan uch xil qo`nim bilan joylashtiriladi:
a) bemalol harakatlanadigan yoki erkin qo`zg`aladigan qilib joylashtirish. Bunday
biriktirilgan qismlar (detallar) bir – biriga nisbatan erkin harakatlana oladi;
b) salgina harakatlana oladigan yoki sal qimirlamaydigan (qo`zg`almas) qilib
joylashtirish. Bunday biriktirilgan detallar bir – biriga nisbatan salgina harakatlana
oladi yoki ozgina tashqi kuch bilan bir – biriga kiritilib yig`iladi va qo`zg`almaydigan
bo`ladi;
v) qimirlamaydigan (qo`zg`almaydigan) qilib joylashtirish, qimirlamaydigan
biriktirilgan qilib detallar bir – biri bilan mustahkam bog`langan bo`ladi va ularni
ajratish uchun kuch sarf qilish kerak (presslab qo`nim-siquv qo`nimi).
172
Shularga asoslanib Ya’ni, teshik va val qo`yim maydonlarining bir – biriga
nisbatan joylashishiga qarab qo`nimlar tirqish bilan, o`tishli va taranglik bilan tavsifli
bo`lishlari mumkin.
6.
