Tirqish . –
S, teshik diametri val diametridan katta bo`lib, ikki diametrning
haqiqiy o`lchamlari orasidagi farqqa aytiladi Ya’ni:
D>d bo`lganda
S=D-d . Tirqish – yig`ilgan detallarni bir – biriga nisbatan erkin harakatlana olishini
ta’minlaydi – qo`zg`aluvchi birikma. Demak bir detalni ikkinchi detal ichiga tirqish
hosil qilib joylashtirilishi – tirqish bilan qo`nim– erkin yoki qo`zg`aluvchan qilib
joylashtirish deyiladi.
7.
Taranglik –
N, yig`ilguniga qadar val diametri teshik diametridan katta bo`lib,
bu ikki diametrning haqiqiy o`lchamlari orasidagi farqga aytiladi, Ya’ni:
d > D bo`lganda
N = d–D . Qo`zg`almaydigan (qimirlamaydigan) qo`nim. Taranglik detallarni yig`ishdan
so`ng qimirlamayligan birikma hosil qiladi. Taranglik bilan qo`nim – deb birikmada
detallarning tarangligini ta’minlab joylashtirishga aytiladi.
Bunday joylashtirishda talab qilingan paytda kamgina tirqish va talab qilinganda
kamgina taranglik bo`lishi mumkin.
8.
Qo`nim qo`yimi – tirqish bilan qo`nimda ruxsat etilgan eng katta va eng kichik
tirqishlar orasidagi yoki taranglik bilan qo`nimda ruxsat etiladigan eng katta va eng
kichik tarangliklar orasidagi farqqa aytiladi.
TS = S max -S min – tirqish bilan qo`nimdagi tirqish qo`yimi.
TN = N max -N min – taranglik bilan qo`nimdagi taranglik qo`yimi.
TS (TN) = S max +N max – erkin o`tishli qo`nim qo`yimi.
Barcha turdagi qo`nim uchun qo`yim, miqdor jihatidan teshik va val
qo`yimlarining yig`indisiga tengdir, Ya’ni:
TS(TN)= TD+Td .
173
Tirqish – tutashuvchi teshik va val o`lchamlari orasidagi musbat farqdir.
Taranglik – yig`ilgunga qadar val o`lchamlari katta bo`lib tutashuvchi teshik va
val o`lchamlari orasidagi mutloq farqdir.
Qo`nim qo`yimi – eng katta va eng kichik tirqish yoki taranglik orasidagi farq.
Tirqish bilan qo`nim – birikmada
