Andijon mashinasozlik instituti


San‟at turlarining o‟zaro aloqadorligi va ularda – janr muammosi



Yüklə 3,89 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə446/450
tarix15.01.2022
ölçüsü3,89 Mb.
#82889
1   ...   442   443   444   445   446   447   448   449   450
Andijon mashinasozlik instituti

San‟at turlarining o‟zaro aloqadorligi va ularda – janr muammosi 
         San‘at  turlarining  o‘zaro  aloqadorligi.  Biz  estetikaning  asosiy  tushunchalari  haqida    fikr  yuritganimizda, 
ularning  o‘zaro  dialektik  aloqadorligi  mavjud  ekanini  aytib  o‘tgan  edik.  SHunday  holatni  san‘at  turlarida  ham  
uchratamiz. O‘z holicha «sof» mavjud bo‘lgan san‘at turi yo‘q. Muayyan san‘at turi boshqasidan yoki boshqalaridan 
nimalarnidir  o‘ziga  oladi  va  nimalarnidir  unga  yoki  ularga  beradi,  bu-san‘at  turlarining  yashash  sharti.  M., 
me‘morlik san‘ati haykaltaroshlikdan, rassomlikdan, ko‘rgazmali-amaliy san‘atdan «foydalanadi». Biz go‘zal bino 
peshtoqida  bo‘rtma  haykallarni,  yaproqnusxa  bezaklarni,  devoriy  rasmlarni  –  pannolarning  me‘moriy  uyg‘unlik 
asosidagi  yaxlitligini  ko‘rib  estetik  zavq  olamiz,  yoki  Alisher  Navoiy    nomidagi  Davlat  akademik  katta  opera  va 
balet teatri binosi foyesining devoriga  buyuk rassomimiz Chingiz Ahmarov chizgan go‘zal monumental rasmlarni 
xuddi «ikkinchi teatr»dek tomosha qilamiz. Musiqa bilan badiiy adabiyotning, teatr bilan rassomlikning v.b. san‘at 
turlarining ham o‘zaro aloqadorligi shu  tartibda. 
Bunday aloqalarni estetikada  sintezlashuv – omuxtalik deb ham atashadi. San‘at turlari sintezida bir g‘oyaviy 
niyat,  bir  uslub  va  bir  ijro  yaxlitligida  uyushgan  badiiy  qiyofa,  yoki  badiiy  qiyofalar  tizimi  har  xil  san‘at  turlari 
qonun-qoidalarga  binoan    yaratilgan  bo‘ladi,  ya‘ni  unda  turli  san‘atlar  badiiy  vositalari  va    majoziylik  unsurlari 
estetik  idrok  uchun  uyg‘un  bir  yaxlitlikni  tashkil  etadi.  Hozirgi  paytda  biz  san‘at  turlarining  uch  xil  sintezini 
uchratishimiz mumkin. Bular: plastik san‘atlar sintezi (ko‘rib o‘tganimiz me‘morlikda haykaltaroshlik, rassomlik va 
ko‘rgazmali-amaliy  san‘at  turlarining  omuxtaligi);  san‘atlarning  teatrlashgan  sintezi  (musiqa,  rassomlik,  raqs, 
san‘atlarining  teatr  orqali,  sahnadagi  omuxtalashuvi);  san‘atlarning  kinomatografik  sintezi  (deyarli  barcha  san‘at 
turlarining montaj tamoyili asosida ekrandagi omuxtalashuvi). 
Sintezlashuv  jarayonlari  fan-texnika  taraqqiyoti  natijasida  ma‘lum  ma‘noda  Yangi  san‘at  shakllarini, 
Yangicha ijod turlarini vujudga keltirdi. Ularni biz sintetik san‘atlar deb ataymiz. Teatr, musiqa, raqs, estrada, stirk 
v.b.  shular  jumlasidan.  Ularda  deyarli  boshqa  barcha  san‘at  turlari  aktyor  ijrosi,  sahna  dinamikasi  asosida 
sintezlashadi.  Kino  va  televidenie  esa  ―eng  sintetik‖  san‘at  turlari  hisoblanadi,  zero  ularda  sintetik  badiiy  qiyofa 
yaratiladi.  Umuman,  sintetik  san‘at  turlarini  estetik  idrok  etar  ekanmiz,  bir  vaqtning  o‘zida  ularni  ham  tomosha 
qilishimiz, ham tinglashimiz mumkin. 
Shunday  qilib,  ko‘rib  turibmizki,  san‘at  turlarining  o‘zaro  aloqalari  shu  qadar  mustahkam,  xilma-xil  va 
miqyosliki, bu aloqadorlik hatto turli san‘at unsurlaridan Yangi san‘at turini yaratish qudratiga ham ega. 

Yüklə 3,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   442   443   444   445   446   447   448   449   450




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə