Andijon mashinasozlik instituti



Yüklə 3,89 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə432/450
tarix15.01.2022
ölçüsü3,89 Mb.
#82889
1   ...   428   429   430   431   432   433   434   435   ...   450
Andijon mashinasozlik instituti

Xattotlik.
  Yozma  adbiyotning  keng  yoyilishi  bir  tomondan,  badihago‘ylik  ravnaqiga  chek  qo‘ygan  bo‘lsa, 
ikkinchi tomondan Yangi san‘at turi xattotlikning vujudga keltirdi. Xattotlik Xitoy, YAponiya, Suriya va musulmon 
mintaqasida  va  Yevropada  keng  yoyildi,  dastlab  unga  qimmatbaho  kitoblarni  chiroyli  yozuv  bilan  ko‘chirib 
ko‘paytirish  xunari  sifatida  qaralgan.  Keyinchalik  u  mustaqil  san‘at  turiga  aylandi.  Xattotlik  quroli  sifatida 
musulmon  Sharqida  qamish  qalam,  Budha  Sharqida  mo‘yqalam,  Yevropada  –patqalam  qo‘llanilgan.  Xattotlikda 
harf yoki ieroglif ham aniq, ham chiroyli yozilishi bilan go‘zallikni  namoyon etadi. Har bir xattot san‘atkor sifatida 
o‘z yozish uslubiga ega bo‘lgan. Bizning mintaqamizda ushbu san‘at tufayli arab yozuvining turli xil go‘zallashgan 
ko‘rinishi vujudga keldi. Nasta‘liq, nasx, suls, kufiy, Rayhoniy va b. shular jumlasidandir. 
Hukumdorlar  devonlaridagi  mirzalar  ham  chiroyli  yozuv  sohiblari  bo‘lgan.  Lekin  ular  farmonlar, 
ko‘rsatmalar,  rasmiy  maktublar  bilan  shug‘ullanganlar,  ularda  real,  diplomatik  talablar  ifoda  topgan.  Xattotlikda 
harflar  go‘zalligi,  birinchi  o‘rinda  turgan.  Bunga  misol  tariqasida  Sultonali  Mashhadiy  ko‘chirgan  Navoiy 
devonlarini  keltirish  mumkin.  Xattotlik  san‘atining  ravnaqi  O‘rta  asarlarga  to‘g‘ri  keladi.  Tabriziy,  Sultonali 
Mashhadiy, Majnun ibn Kamoliddin Rafiqiy, Munis Xorazmiy singari xusnixatning yirik san‘atkorlari ayni paytda 
xattotlik san‘ati to‘g‘risida estetik risolalar ham bitganlar. 
Xattotlikning  san‘at  tarixidagi  yana  bir  muhim  xizmati  shuki,  u  musulmon  Sharqida  rangtasvir  san‘ati 
rivojiga, xususan uning minatyura janri taraqqiyotiga ulkan xissa  qo‘shdi. Kitoblar nafaqat o‘simliksimon tasvirlar 
bilan  bezatila  boshlandi,  balki  ko‘chirilayotgan  asar  syujetlariga  mos  minatyuralar  ham  rusm  bo‘ldi.  Bularning 
hamasi  Navoiy  davrida  Hirotda  ―Nigoriston‖  miniatyura  maktabining  vujudga  kelishiga  olib  keldi.  SHuningdek, 
keyinchalik  Buxoro,  Hindiston,  SHeroz  minatyura  ham  paydo  bo‘ldi  va  endi  miniatyura  maktablari  alohida,  faol 
janr sifatida ma‘naviy hayotda katta o‘rin egalladi. M., SHafiiy Abbosiyning ―Uxlayotgan darvish‖ (Isfaxon, 1650), 
Mirza  Alining  ―SHaxmat  o‘yini‖  (Mashhad  1556  –  65)  Buxoro  maktabida  yaratilgan  ―Ustoz  va  shogird  kurashi‖ 
(XVIasr), ―CHashma bo‘yidagi bazm‖ (1578) kabi minatyuralar ana shunday mustaqil maktablar namunalaridir. 
Ko‘rib  o‘tganimizdek,  xattotlik    san‘ati  kitobat,  ya‘ni  kitobni  o‘quvchiga  go‘zal  shaklda  etkazish  bilan 
bog‘liq. SHu bois bosma tarzda kitob chop etish vujudga kelgach, xattotlikka ehtiyoj qolmadi va tez orada u san‘at 
sifatida  faollikni yo‘qotib, tarixga aylandi. 

Yüklə 3,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   428   429   430   431   432   433   434   435   ...   450




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə