Fuad Mammadov
Kulturologiva çffektivli havat va faalivvata aparan vol
proqramlannin həyata keçirilməsinə əsaslanan
etika biznesi böyük
əhəmiyyət qazanmışdır.
Bu arada, insan əməyinin
fəaliyyət sahələrinə bölgüsünün
dərinləşməsi və sosial diferensasiya
insan mədəniyyətinin təbii
müxtəlifliyi, insanın bəşər mədəniyyətinə yiyələnməsinin
qeyri-
mümkünlüyünə inam formalaşdırır. Bu şəraitdə fəlsəfə və görkəmli
şəxsiyyətlərin tərəqqipərvər inkişaf təcrübələri, müxtəlif xalq və
dövlətlərin nailiyyət və texnologiyaları haqda bilikləri bəşəriyyətə
təqdim etmək məqsədi daşıyan
kulturologiyanın rolu ölçüyəgəlməz
dərəcədə artır.
Kulturologiya -
mahiyyətlər, earixi xüsusiyyətlər,
inkişaf
qanunları, nailiyyətlər, texnologiyalar və insanın yaradıcı həyat
fəaliyyətinin dəyişdirici imkanları haqqında elmdir. O, şəxsiyyəti
dərin həyati biliklərlə,
bir çox nəsillərin fəaliyyət təcrübəsi ilə,
gələcəyi
görmə
qabiliyyəti
ilə
silahlandırır,
dünya
görüşü
genişləndirir, təfəkkür məhdudluğunu aradan qaldırmağa imkan verir,
insanı mçüdrikliyə aparır. Kulturologiya davamlı inkişaf və tərəqqi,
məhsuldar idarəçilik,
şəxsiyyət və lider formalaşdınlmasmın
yeniləşmiş
mənbəyi,
istehsalın
hərəkətverici
qüvvəsi
kimi,
cəmiyyətin intellektual potensialının fasiləsiz olaraq artıeılmasına
yardım edir.
Kulturologiyanın strateji vəzifəsi davamlı sosial-mədəni və iqtisadi
tərəqqinin təmin edilməsi naminə dövlətin, ziddiyyətlərin düzgün
həlli və böhranların effektlə aradan qaldınlmsına yönəlmiş,
yeni
ictimai texnologiyaların hazırlasnmasıdır. Bu zaman gələcəyə utopik
yox,
realist, peşəkar mövqedən yanaşmaq nəzərdə tutulur, yəni
alimlərin romantizm və fantaziyası keçmişin və bu günün sistemli
kulturoloji
təhlilinə əsaslanıb,
gələcəyin pozitiv obrazının
formalaşdınlmasına əsaslanaraq, yüksək idarəçilik texnologiyalarının
təmin edilməsinə qabil olmalıdır.
Beləliklə, S.Pereslegin və N.Yutanov
bəşərin müasir sosial
sistemlərinin
böhran əlamətləri içərisində
insan qorxusunun
“maddiləşməsinin” adını çəkirlər. Müəlliflər fiziki ölüm, psixi ölüm
(ağlını itirmək), psixoloji ölüm (ailənin məhvi, irsin davam
etdirilməsindən məhrum olmaq) və sosial ölüm (tribadan qovulmaq)
qorxularının aradan qaldırılma imkanlarını varlığın mədəni inkişaf
2 1 0
Fuad lybmmado*
Kulturologiya effekUvli havaı vo faalivvata aparan vol
hesabina “pozitiv dəyişdirilməsində” görürlər. Onlar bəşəriyyətin
multi
mədəni
mülkiyyətlərinin
qorunması
və
tərəqqipərvər
nailiyyətlərinin yaradıcı istifadəsini
nəzərdə tutan innovasiyalı
proqram və layihələrin hazırlanıb həyata keçirilməsinin əhəmiyyətini
xüsusi
qeyd
edirlər.
Onlar
ictimai
inkişaf
proseslərinin
öyrənilməsində tarix və sosiologiyanın rolunu vurğulayaraq, pozitiv
fəlsəfəni elmi diskussiyaların metodologiyası kimi təklif edirlər. Onlar
dünyanın dəyişdirilməsində real addımların atılması və
uğurlu
gələcəyin formalaşdırılması yolunu
innovativ proseslərdə, hər bir
şəxsin cəmiyyətin rifahı naminə quruculuq fəaliyyətindəki yaradıcı və
məsuliyyətli iştirakında, vətəndaşların maraqlarına cavab verən azad
yaradıcı fəaliyyəti üçün dövlətin zəruri şərait yaratmasında görürlər.
Cəmiyyətin peşəkar və gündəlik adi mədəniyyəti kulturologioya
sahəsində apanlan elmi-nəzəri tədqiqatların səviyyəsindən asılıdır.
Nəzəri kulturologiya varlığı zamanın tələbinə uyğun
dəyişmək
məqsədini güdür. O, fəlsəfənin və insanların
həyat fəaliyyəti
texnologiyalarının təkmilləşdirilməsinə, həyat keyfiyyəti və rifahın
artırılmasına, dövlət və cəmiyyətin təhlükəsizliyi və davamlı
inkişafina istiqamətlənmişdir. Kulturoloji tədqiqat prosesində lazımi
nəticələrin əldə edilməsi üçün mədəniyyətin inkişaf etdirilməsinin bir
neçə
göstəricilərinin
nəzərdən
keçirilməsi
vacibdir,
məs.,
mütəxəssislərin hazırlığı və onlardan istifadə,
qanunvericiliyin
keyfiyyəti, demokratik idarəetmə mədəniyyəti, istehlak olunan mədəni
nemətlərin
kəmiyyət
və
keyfiyyəti,
fəaliyyətin ictimai
texnologiyaları,
vətəndaş cəmiyyəti əxlaqı, mədəni dəyərlər və
mədəni irs. Sistemli analizin mühüm bloklarından aşağıdakıları da
qeyd etmək vacibdir: insan hüququ, mədəniyyət hüququ,
kadr
siyasəti, mədəni müxtəliflik, yeni həyat tərzi, gender münasibətləri,
sülh mədəniyyəti, istehsal və iqtisadi, tibbi və ekoloji mədəniyyət,
məsuliyyət mədəniyyəti,
yoxsulluqla mübarizə,
beynəlxalq
münasibətlər, mədəni proseslərin ictimai monitorinqi və digər.
•*
Dünya kulturoloji fikri ilə tanışlıq göstərir ki, mədəniyyət və
mədəni inkişaf problemləri hələ antik dövrdən qabaqcıl insanları
narahat etsə də, kulturologiyanın elm kimi təşəkkül tapması üçün
şərait XIX əsrdə antropologiya,
etnologiya,
sosiologiya və
211