Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- F.A.XUDAYEV
- Açar sözlər
- Key words
92
kimi 2
nd WWONIR-64 (105,2 sm), ən qısa boylu isə F.03.N1 (77,9sm ) və 1 st
dəninin kütləsi 55,3-36,1 q, bərk buğda sortlarında isə bu göstərici 52,8-35,4 q arasında olmuşdur. Tədqiq olunan yumşaq buğda sortları üzrə 1000 dənin kütləsinə görə ən yüksək göstərici 05 (03153-dən seç.) (55,3q), Günəşli (55,1) və standart kimi götürülən Əzəmətli 95 sortunda isə 1000 dənin kütləsi (47,7q) olmuşdur. Ən aşağı qiymət isə 130№31(36,1q) olmuşdur (cədvəl 1).
Şək.1.Beynəlxalq mərkəzlərdən alınmış yumşaq buğda sortlarının quraq dəmyədə məhsuldarlıq göstəriciləri
Tədqiq olunan yumşaq buğda sortlarının sünbülləri üzərində struktur analizi apararkən məlum olmuşdur ki, yumşaq buğda sortlarının bir sünbülündəki dənlərin sayı (26,4-50,0 əd) arasında olmuşdur. Tədqiq olunan yumşaq buğda sortlarının bir sünbülündəki dənin sayına görə ən yüksək göstərici RBWON SAA-75 (50,0 əd), 1 st WWERYT-43 (47,8 əd ən aşağı qiymət isə 130 №68 (26,4 əd), 12№.123№86 (28,6 əd), olmuşdur. Tədqiq olunan yumşaq buğda sortlarının bir sünbülündəki sünbüldəki dənin kütləsinə görə ən yüksək göstərici S.2 (2,25 q), RBWONSAA-75 (1,95 q), ən aşağı göstərici isə 2 nd WWERYT- 4 (1,17q), 3 rd WWONSA-67 (1,15q) olmuşdur. Tədqiq olunan yumşaq buğda sortlarının bir sünbülündəki dənin kütləsi (1,15-2,25q) arasında dəyişmişdir. Tədqiq olunan yumşaq buğda sortlarınında sünbüllərin eni (1,0-1,62 sm), uzunluğu isə (7,56-11,6 sm) arasında dəyişmişdir. Tədqiq olunan müxtəlif növ yumşaq buğda sortlarının seleksiya prosesində yeni yüksək məhsuldar, yüksəkkeyfiyyətli, yüksək un çıxımına malik, təbiətin biotik və abiotik amillərinə qarşı, quraqlığa, şaxtaya, xəstəlik və ziyanvericilərə qarşı davamlı olan, ən əsası isə fermerlərin xoşuna gələcək qədər plastik sortlarınyaradılması üçün həmin sortların məhsuldarlığı, bitkilərin boyu və sturuktur analizi ilə yanaşı daha çox əhəmiyyət kəsb edən dənin qidalıq dəyərini, texnoloji keyfiyyət göstəricilərini öyrənməklə, təbiətin biri-birindən çox kəskin fərqlənən biotik və abiotik amillərin təsirindən asılı olaraq, dənin keyfiyyət və texnoloji keyfiyyət göstəricilərində gedən prosesləri müşahid\ə etmək məqsədi ilə bu sortların dənində keyfiyyət və texnoloji keyfiyyət göstəricilərini təyin edərək bu göstəricilərə Bitkininboyu, sm DəninKütləsi, q/m2 1000dənin kütləsi, q 93
həmçinin xəstəlik və ziyanvericilərin təsiri ilə gedən proseslərin üzərində elmi müzakirələr aparmaq çox aktualdır [5; 6; 7]. Beləliklə müəyyən edilmişdir ki, 1. Tədqiq olunan müxtəlif növ yumşaq buğda sortlarının dən məhsuldarlığı (360-680 q/m
2 ) arasında dəyişmişdir; 2. Tədqiq olunan yumşaq buğda sortlarında bitkilərin boyu (77,9-105,2) arasında dəyişmişdir; 3. Tədqiq olunan yumşaq buğda sortlarınında sünbüllərin eni (1,0-1,62 sm), uzunluğu isə (7,56-11,6 sm) arasında dəyişmişdir; 4. Yumşaq buğda sortlarının bir sünbülündəki dənlərin sayı (26,4-50,0 əd) arasında olmuşdur. Tədqiq olunan yumşaq buğda sortlarının bir sünbülündəki dənin kütləsi (1,15-2,25q) arasında dəyişmişdir; 5.Tədqiq olunan yumşaq buğda sortlarınında sünbüllərin eni (1,0-1,62 sm), uzunluğu isə (7,56-11,6 sm) arasında dəyişmişdir.
1.Гусейнов С.И. Засухоустойчивые и высококачественные образцы пшеницы.// Azərbaycan Aqrar Elmi jurnalı, 2009, №1-2,s.58-59 2.Əliyev C.Ə. İdeal buğda bitkisi //Kənd təsərrüfatı elmləri xəbələri” jurnal, Bakı,1982, N5. 3.Коновалов Ю.Б. Формирование продуктивности колоса яровой пшеницы и ячменя.М.,«Kолос»,1981. 4.Куперман Ф.М. Морфофизиология рaстений. Морфофизиологический анализ этaпов органогенеза различных жизненных форм покрытосеменных растений. Учеб. пособие для студентов биол. спец. ун-тов, 4-е изд. Перевып, и доп. М., выс. Шк., 1984. 5. Павлов А.В., Лобанова Н.И., Колесник Т.И. Азотистые соединения, в виде которых 15 N поступает в развивающиеся зерновки ячменя.// Физиология растении, 1973. 20, №4. 6. Павлов А.Н. Закономерности накопления белка в зерне пшеницы и их значение для селекции на качество урожая. В сб. Физиология растении в помощь селекции.М., «Наука», 1974. 7.Hüseynov S.İ., Təlai C.M., Abdulbaqiyeva S.A., Mahmudov R.U. Dəmyə şəraiti üçün məhsuldarlıq və keyfiyyət göstəricilərinə görə fərqlənən perspektivli buğda sortlarının seçilməsi.//Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun Elmi Əsərlərinin məcmuəsi, XXI cild, Bakı, 2005, s. 206-211
NÖVDAXİLİ DÖRDÜNCÜ (F 4 ) NƏSİL HİBRİD XƏTLƏRİNDƏ STRUKTUR ELEMENTLƏRİNİN TƏDQİQİ 94
F.A.XUDAYEV, a.e.ü.f.d. Əkinçilik ET İnstitutu, Bakı ş.,Pirşağı qəsəbəsi, Sovxoz N2 E-mail: faiq03@mail.ru . Məqalədə bərk buğdanın dördüncü nəsil (F 4 ) hibrid xətlərinin suvarma şəraitində struktur elementlərinin analizinin nəticələri verilmişdir. Bitkinin boyuna, sünbüldə dənin sayına, dənin kütləsinə və 1000 dənin kütləsinə görə fərqlənən hibrid xətlər seçilmişdir. Açar sözlər: hibrid xətt, bərk buğda, introduksiya, bitkinin boyu, dənin sayı, dənin kütləsi, 1000 dənin kütləsi Ключевые слова: гибридные линии, твердая пшеница, интродукция, высота растений, число зерен, вес зерен, вес 1000 зерен Key words: hуbridlines, durum wheat, introduction, plant height, number of seeds, weight of seeds, 1000 kernel weight
əhalisini yüksək keyfiyyətli çörək və digər ərzaq məhsulları ilə təmin etməkdir.Taxıl və digər dənli bitkilərdən istehsal olunan ərzaq məhsulları gündəlik həyatımızın yaşayış tərzidir. Çörəkbişirmə üçün vacib xammal olan yumşaq buğda ilə yanaşı, qənnadı, makaron, vermişel, yarma və digər məhsulların hazırlananmasında bərk buğda (Triticum durum) mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ondan hazırlanmış məmulatlar uzun müddətli saxlanmaya davamlıdırlar. Məlumdur ki, bərk buğda sortları tərkibindəki proteinin miqdarına və keyfiyyətinə görə yumşaq buğdalardan üstündür. Hazırda dövlətimiz taxılçılığın inkişafına xüsusi diqqət yetirir və bununla əlaqədar ərzaq proqramına uyğun ölkə üzrə dənli bitkilərin məhsuldarlığının xeyli artırılmasını nəzərdə tutan mühüm qərarlar qəbul edilmiş, rəsmi sənədlər imzalanmış, və bu məqsədlə bir sıra kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsi planlaşdırılmışdır. Bununla əlaqədar olaraq 25 avqust 2008-ci ildə Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev
tərəfindən “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında fərmanın imzalanması kənd təsərrüfatı sahəsində aparılan müasir islahatların yeni mərhələsi kimi qiymətləndirilə bilər [2]. Məlumdur ki, Azərbaycan iqlim və torpaq şəraitinə görə digər respublikalardan xüsusi olaraq fərqlənir. Təbii ki, bu qədər zəngin torpaq-iqlim müxtəlifliyi ilə səciyyələnən ərazinin hər bir lokal regionu üçün yüksək adaptiv xüsusiyyətlərə malik olan, çoxlu sayda təsərrüfat qiymətli əlamətləri özundə xarakterizə edən sortların yaradılması və praktiki tətbiqi bu istiqamətdə çalışan mütəxəsislər qarşısında duran ən mühüm vəzifələrdən biri hesab olunur. Sanginovun fikrincə dən məhsulunun artırılması və onun keyfiyyətinin yüksəldilməsi seleksiyanın təşkili ilə birbaşa əlaqəlidir [4]. Ona ğörə də yeni sortların yaradılmasında başlanğıc materialın kompleks aqrobioloji xüsusiyyətlərinin tədqiq edilməsi və seçilməsinin böyük əhəmiyyəti
Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|