_______________________________________________
Nazim Hikmət qalaktikası
243
“Adətən yaxşı şeir haqqında düşünəndə adamın ağlına ilk növbədə
müxtəlif dövrlərdə yaşamış klassiklərin şeirləri gəlir. Ancaq mən indi bu
cür əsərləri nəzərdə tutmuram, mən o şairlərin şeirlərini nəzərdə tuturam ki,
onlar klassikləşə bilərlər. Bu mənada bir müasirimizi, xüsusilə onun
həqiqət barəsində fikirləri ilə mənim fikirlərim arasında bir oxşarlıq,
eyniyyət tapdığım cavan bir ərəb şairini sizə təqdim etmək mənim üçün
xoşdur. Mən sizə müasirlərimdən biri, İraq şairi Əbdül Vəhab əl- Bəyatinin
orijinal bədii söz sənətindən danışmaq istəyirəm”.
Nazim Hikmətin İraq şairi haqqında yazdığı ikinci məqaləsi 1963-cü
il iyul ayının əvvəllərində çap olunmuşdu. Bu vaxt artıq Nazim Hikmət
həyatda yox idi. Qəzet yazırdı: “Ölümündən iki gün qabaq Nazim
“Literaturnaya qazeta”nın redaksiyasına kiçicik bir əlyazması gətirmişdi.
Kim deyə bilərdi ki, bu sətirlər onun son sətirləridir?”
Vilayət Cəfər haqlı olaraq bu məqaləni Nazim Hikmətin təkcə
vəsiyyəti yox, həmçinin zorakı cəmiyyətlərə qarşı ittihamnaməsi hesab
edir.
Kitabın ikinci fəslində müəllif əl-Bəyatinin Nazim Hikmətə
ünvanladığı şeirlərindən söhbət açır. Sayca otuzdan çox olan bu şeirlərdə
Nazimə böyük rəğbət və məhəbbət hiss olunur. Bu şeirlərdən biri Nazim
Hikmətin qürbət həyatında həsrətində olduğu İstanbulla bağlıdır. Əl-Bəyati
yazırdı:
İnan mənə, dostum Nazim,
İnan ki, İstanbul sənsiz
Övladını itirmiş bir anadır.
O hey gedib-gələndən soruşur:
Aqşin Babayev_______________________________________________
244
Bəs mənim oğlum Nazim
Nə vaxt qayıdacaqdır?
( Sətri tərcümə V.Cəfərindir)
Başqa bir şeirində isə əl-Bəyati Nazimi “yuxusuz İstanbulun
döyünən qəlbi” adlandırır və onun şeirlərini “səhranın yağış gözlədiyi
kimi” intizarla gözlədiyini bildirir.
Kitabın üçüncü fəslində Nazim Hikmətin “Şair vətənə qayıdır”
(rusca), “Nazim Hikmətin İraq şairi Əbdül əl-Bəyati haqqında iki
məqaləsi” (ingiliscə), “Əl-Bəyatinin Nazim Hikmətə ünvalanladığı
şeirlərdən seçmələr” (rusca) və “Nazim Hikmətin əl-Bəyati haqqında
məqalələri” (ərəbcə) əlavələr kimi verilmişdir. Bu əlavələr əsərin dəyərini
daha da artırmış, onu daha maraqlı, oxunaqlı etmişdir.
Ərəbşünas alim, bir çox elmi-tədqiqat əsərlərinin müəllifi Vilayət
Cəfərin bu əsəri Nazim Hikmət irsinin öyrənilməsi sahəsində dəyərli bir
töhfə olmaqla yanaşı, qiymətli bir dərs vəsaiti kimi də tələbələrin stolüstü
kitabıdır.
“Ədəbiyyat qəzeti”, 26 may 2006-cı il.
_______________________________________________
Nazim Hikmət qalaktikası
245
Nazim Hikmət pyeslərinin nəĢri və səhnə taleyi
Nazim Hikmət dramaturgiyası öz örijanllığı və novatorluğu ilə seçilir.
Sənətkarın onlarla pyesi bir çox dünya teatrlarında tamaşaya qoyulmuşdur.
Azərbaycanda müəllifin “Kəllə” dramı başqa pyeslərindən daha əvvəl
görkəmli rejissor Rauf Kazımovski tərəfindən radio tamaşası kimi
hazırlanmış və dinləyicilərin böyük rəğbətini qazanmışdı.
Bakıda nəşr olunmuş Nazim Hikmətin əsərlərinin iki cildliyində (1961
və 1963) şeir və poemaları, habelə onun “Kəllə”, “Bayramın ilk günü”,
“Unudulan adam”, “Yusif və Züleyxa”, “Qəribə adam”, “Damokl qılıncı”
pyesləri verilmişdir. Dram əsərlərini Azərbaycan türkcəsinə İ. İbrahimov,
E.İbrahimov və Ş. Ağayeva çevirmişlər.
Nazim Hikmətin tədqiqatçısı olmuş Əkbər Babayevin böyük zəhmətlə
seçib tərtib etdiyi və redaktoru olduğu bu iki cild sənətkarın həm
poeziyasını, həm də dram yaradıcılığını əks etdirmişdir.
Ə.Babayev bu cildlərin korrekturasını da diqqətlə oxumuş, dəfələrlə
Moskvadan Bakıya gələrək kitabın yüksək səviyyədə çap olunması işinə
nəzarət etmişdi. Bu barədə söz düşəndə Əkbər Babayev belə dedi: “Cildlər
yüksək səviyyədə çap olunub. Amma sonra nəşriyyatın yadına düşüb ki,
axı kitabın tərtibçisi və redaktoru var. Mən də, bütün korrekturanı başdan
ayağa çox diqqətlə oxusam da, son səhifəyə əhəmiyyət də verməmişəm,
yəni mənə göstərməmişlər də heç. Nazim Hikmət siqnal nüsxələrini
görəndə mənim adımı axtardı. Adım yazılmamışdı. Nazim buna çox
əsəbiləşdi. Mən də Bakıya zəng vurdum. Bir gün nəşriyyatdan evə mənə
telefon açıb dedilər ki, biz bütün nüsxələrə kiçik bir kağızda çap etdirib
yapışdırmışıq ki, kitabın tərtibatçısı və redaktoru Əkbər Babayevdir. Lakin
Aqşin Babayev_______________________________________________
246
mən buna heç bir əhəmiyyət vermədim. Çünki əsas o idi ki, Azərbaycanda
Nazimin ikicildliyi çıxıb.” (Əkbər Babayevlə şəxsi söhbətdən. Moskva,
1963.)
Nazim Hikmətin Azərbaycanda tamaşaya qoyulmuş əsərləri uğurlu
olmuşdur. A.İsgəndərov, T.Kazımov, M.Haşımov, M.Bursəliyev kimi
rejissorlarımızın əməyi sayəsində bu əsərlər geniş tamaşaçı kütləsinin hüsn-
rəğbətini qazanmışdı. “Kəllə” pyesi Gəncədə, “Bayramın ilk günü”, «Bir
aşk masalı» pyesləri Azərbaycan Teatr İnstitutu (Dövlət Mədəniyyət və
İncəsənət Universiteti) tələbələrinin diplom tamaşası kimi, “Unudulan
adam”, “Qəribə adam”, “Türkiyədə” Azərbaycan Dövlət Akademik Dram
Teatrında , “Damokl qılıncı” isə Rus Dram Teatrında uğurla göstərilmişdi.
Bir cəhəti qeyd etmək istəyirəm ki, Nazim Hikmət pyeslərinin səhnə
təcəssümü o qədər də asan başa gəlmirdi. İlk baxışdan adama elə gəlirdi ki,
Nazim Hikmət bu pyesləri səhnə imkanlarını nəzərə almadan yazıb. Amma
əslində belə deyildi. Dramaturq rejissoru məcbur edirdi ki, o, Nazimin
səhnə imkanlarına sığmayan , zaman- məkan prinsiplərini qırıb dağıdan
dram əsərlərini köhnə üslubda deyil, novatorcasına tamaşaçılara çatdırsın.
Rus teatrşünaslarından Zoya Vladimirova Nazim Hikmət pyeslərinin
səhnə taleyindən söz açarkən yazırdı ki, nə vaxt Nazim Hikmətə deyirsən
axı belə olmaz, sənin əsərin bütün səhnə imkanlarının əleyhinədir. Bu
sözlərin qarşısında o, mavi gözlərini sənə dikib sadəlövhcəsinə soruşurdu:
“Axı niyə olmaz?” İstər- istəməz düşünürsən ki, doğrudan da Nazim
Hikmətin pyesləri bədii cəhətdən tamaşaçını inandırırsa, niyə də Nazimin
dediyi kimi olmasın.
Açığını deyim ki, mən bizim Azərbaycan rejissorlarının Nazim
Hikmət pyesləri üzərində çəkdikləri zəhməti və onun parlaq nəticəsini heç
də rus rejissorlarından, onların əməyindən və bu əməyin bəhrəsindən aşağı
Dostları ilə paylaş: |