51. Вах.: «Politika», IV, II.
9
52. Enkomi - əw əllər oyunlarda qalib gelenin tentəneli
gəiişinin mədhiyyəsi olmuşdur, sonradan terifləyici nitq
növünü göstəren söz kimi işledilir.
Aristotel «Nikomax etikasmda» yazmışdır: «Terif xeyir-
xahiığm əlametidir, çünki o, bizi gözelliyə qovuşdurur; məd-
hiyyələr ise (enkomiİer) boraber şəkilde həm ruhi, hem de fi-
ziki fəaliyyətimize aiddir» (I).
53. Bu cür tərifi biz Aristotelin «Evdemin etikası» ese-
rində tapınq; Platon da «Qorgi» esərinde gözelliye hezzalma
ve zahidlik ve ya xeyır anlayışlan vasitesile terif verir. Platona
aid edileıı «Teriflər» esərinde o, bele deyir: «gözellik - zahid-
lık demekdin>. Bax.: qeydler 28, 35.
54. Zahidliyin terifini Platon «Menon» əserinde vermiş-
dir. «Nikomaxm etikası» eserinde Aristotel deyir: «Əger
memnunluq mənevi fealiyyetin zahidliyə uyğun apanlmasm-
dan ibarətdirse, onda biz zahidliyi tedqiq etmeliyik».
55. Safo və Alkey (e.e. VII-VI-ci eserler) - qedim Yunan
şairleri; Lesbos adasmda yaşayırmış, müasirler ve dost olmuş-
lar. Melika, yəni solo şeklinde ifa olunan lirik nəğmeler jann-
nm esasını yaratmışlar Burada söhbet Safodan gedir.
56. Bax.: qeyd 43; Arxilox da, sedaqetlik andına xeyanət
eden dostunun başma gelən ınüsibətlərə sevindiyini gösterir.
57. Bu adet haqqmda bax.: Ksenofont «Lakedemoni-
yalılann dövlet quruluşu haqqında». Elian «Alabezek hekaye-
İerinde» qeyd edir ki, spartalılara «layiqsiz emeklə meşğul ol
maq qadağan olunmuşdun>.
58. Paraiogizm - sübutolunmada ve ya mübahisedə qes-
dən törədilmemiş məntiqı sehvdir.
59. Platonun «Meneksen» eserinde Sokrat deyir: «Əger
Lakedemonda afmalılan, ve yaxud Afınada lakedemoniyalılan
teriflemek lazım gelseydi, onda qabiliyyetli, inandırmağa
bacaran, mübahisə predmetini yaxşı terefden teqdim ede bi-
iecek ritor lazım olardı. Əger kimse teriflənen şexsler arasında
226
olursa, hemin adamlar üçün yaxşı damşmaq bacanğı ele də
böyük iş deyil».
60. Bax.: qeyd 46.
61. Keosslu Simonidin eserinden getirilen sözlerdir. Pisi-
stratm oğlu olan Afmalı tiran Gippinin qızı Arxedikaya ithaf
edilmiş qebirüstö yazıdan bir setirdir. Gippi Afinadan Lampsak
(kiçik Asiya) şeherine qaçqın düşmüşdiir; hemin şeherde onun
qızı Eantid adlı tiranda erde idi.
62. Gippoloh - namelum addır.
Harmodi və Aristogiton Kipparx adlı tiramn qatilleri ki
mi özüne şöhret tapmışdılar (e.e.514-cü il) öldürülənin qardaşı
Gippiye vaxtında xəber verildi ve о canını qurtara bildi.
Tiran qatillerinin Afına meydamndakı bürünc heykelinin
müellifleri Kriti ve Nesiot olmuşdur.
63. Aristotelin bu tesnifatım aşağıdakı şekilde tesvir et-
mek olar:
H»r Ыг In u e öz Ц1п1 görfir
4«yrt-lxUy«ri
btäyıtrl
/
\
/
\
tMKİQfDıı
т э с Ь а г м
v»rdff ebÜyin» görə
ietəyta cəeiri ftltutda
ttztod9D
/
\
U a t a n
UWədo
d**eeai»e» »»klW>
<1й|вва1шап1у
b z y iq l.l ( u 4 .
Ы ,Ы 1Ь
(«yirxafa htəyl II.)
^
qəzəbli Ыапму
ebdrasıa tədıii
aJtınde
64. Bax.: «Ritorika», II.
65. Bax.: «Ritorika», I.
66. Bax.: «Ritorika», II.
67. Laz&talma ve yaxud hezzalma haqqmda bax.: «Ni
komaxm etikası», VII.
68. Parosslu Even.
Aristotel «Nikomaxm etika»smda (VII) elegiya şairi Eve-
nin şerinden bir neçe misra gətirir; həmin misralarda söhbet
227
insanm təbiətinə çevrilən, camna yatan, bir çox səylerin no
tices* olan verdişdən gedir. Even adını iki şair daşıyır; onlardan
biri
- Sokratdan yaşca böyük olan onun müasiri, sofist olmuş-
dur; Platon defələrlə onun adını getirir («Sokratm apologiya-
sı», «Fedon», «Fedr»).
69. Evripid. «Andromeda».
70. «Odisseya», XV.
71. «İliada», XVIII.
72. «İliada», XXIII.
73. Evripid. <«Orest» (Oreste bacısı Elektranm müracieti).
Anstotel «Nikomaxın etikasında» dəyişikliklərin ürəyincə
olmasına bir qəder başqa ciir izah verir: «İnsan təbieti artıq sı-
radan çıxanlıb; sıradan çıxmış insaıı çox dəyişken olduğu kimi,
təbiətin özü de deyişken olmalıdır, çünki о ne sadə, nə de ka-
mil deyil» (VII).
74. Bax.: Platon. «Fedn>. Platonun sxoliastı (təsfirçisi)
bele bir atalar sözü ile bu itadeni izah edir: «Yaşıd öz yaşıdmı
sevindirir, qoca-qocaııı», «Odisseya» əsərində də (XVII) bele
deyilir:
Melumdur ki, Allah bir-birinə bənzərleri bir araya getirir.
Aristotel qeyd edir ki, «naturfəlsəfeçiler bütün təbieti ni-
zamlamağa çalışır; bunun üçün onlar esas prinsipi, bir-birine
betızeyənlerin qarşıhqlı meylli olmasım götürürler. Levkipp
de, atomist olaraq, bir çox dünyalann yaranmasmın əsasmda
oxşarlann qarşılıqh şəkilde bir-birine meylli olmasmı qeyd
edir. Demokrit de hesab edirdi ki, bənzərler bir-birini daima
axtarmaqdadır».
Qedim dövrdə çox populyar olan bu ideya Homer
dövründen etibaren naturfəlsəfəde daima seslenir.
75. Evrinidin bizim vaxtımıza gəlib çıxmayan «Antiopa»
əserinden bir parçadır.
76. Gülməli olanlar haqqmda bu fıkirleri Aristotel,
görünür, bizə gəlib çatmayan «Poetika» esərinin bir parçasında
yazmışdır. Bizə melum olan hissəde qədim komediyadan danı-
şılır.
228
12
77. Bax.: «Ritorika», II.
78. Bize məlum olmayan şexslər.
79. Karfagen şəherinin uzaqda olması nəzərde tutulur.
Kitabın bu hissəsi bir qeder qaranlıqdır. Ola bilsin ki, bu sözü
«karfagenliler» yox, «xalkedoniyahlar» oxumaq lazımdır. Qe
dim dövrün insanlan bu şehərin sakinlərini quldur bilirdilar.
80. Bu cümleni iki cürə yazmaq olar: «miziyalılartn qa-
zancı» atalar sözü kimi (lazımsız bir şey menasında, yəni bu
əşyam hetta öz qorxaqlığı ile seçilen miziyalılar da istəmezlər;
başqa məna - miziyahlar qorxaqlığı ilə müqayise olunmazdır,
çünki bunlar düşmenin eline çox asanlıqla keçirdilər.
81. Dion - dövlet xadimi və siyasetçisi, Sirakuza tiranı
Böyük Dionisinin arvadının qardaşıdır. Platonun «maarifçi mo-
narx» ideyasına təref çıxırdı. Dövlət çevrilişi etmek celıdi puça
çıxandan sonra, öz əwəlki dostu Kallip tərəfmden öldürül-
müşdür (Bax.: Plutarx «Dion», Platonun 7-ci mektubu).
82. Qelon (e.e. V-ci əsr), Sirakuza tiram, müeyyen bir
şəhərin əle keçirilməsinde Leontin şeherinin tiranı Enesidemi
qabaqladığına görə, ondan kottabi oyunu üçün işledilən qabı
hediyye olaraq qazandı (bu da yüngül başa gelen qelebəye bir
nişane idi).
Kottabi - yunanlılar arasında geniş yayılmış oyun olmuş-
dur (böyük qabın içindəki suda xırda qablan batırmaq cehdle-
ri).
83. Yason Fessaliyada Fer şeherinin tiranı (e.e.IV-cu esr).
Bir sıra yunan şehərləri elə keçirmeyə çalışırmış, lakin ölüm
(e.e 370-ci il) buna macal vermədi.
Yasonun sözlerini Plutarx öz eserinde («Dövletin idarəo-
lunmasma dair telimatlar») getirir.
84. Bax.: «Ritorika», I.
85. Bax.: Lisinin Andokidə qarşı nitqi; burada qeyd olu-
nur ki, Perikl dine qarşı cinayet töredenleri cezalandirmaq
meqsedile ele bir yazılı ve yazılmamış qanunlan tetbiq etmeye
mesləhet etmişdir ki, «bunlan hele heç kes leğv ede bilmesin,
229
Dostları ilə paylaş: |