Demak, birinchi uyg‘ongan holat bog‘lanish energiyasi 3,40
eV. Agar atom asosiy holatda bo‘lsa, bu holatdagi bog‘lanish energiyasi ionlashtirish energiyasiga teng bo‘ladi, ya’ni
Eion=
Ebog‘=13,6
eV. Agar holat ko‘rsatilmasdan bog‘lanish
energiyasi haqida gapirilsa,
bunda
Eion va
Ebog‘ lar bir xil bo‘ladi.
Atomning energiya chiqarmaydigan (nurlanmaydigan) holatlari stasionar holatlar deyiladi. Atomning
n=1 bo‘lgan eng kichik energiyali holati uning asosiy holati deyiladi. Atom asosiy holatda uzoq vaqt davomida bo‘lishi mumkin.
atomning n=2,3,4,... larga tegishli holatlari uning uyg‘ongan holatlari deyiladi. Uyg‘ongan holatlarning har birida atom energiyasi atomning asosiy holati energiyasidan katta bo‘ladi.
119
|
æ
|
M
|
ö
|
|
|
r
|
= ç
|
|
|
÷r
|
(4.77)
|
|
|
|
e
|
è
|
М + m ø
|
|
|
|
æ
|
m
|
ö
|
|
|
r
|
= ç
|
|
|
÷r
|
(4.78)
|
|
|
|
|
n
|
è
|
М + m ø
|
|
|
Borning postulatiga asosan umumiy massa markaziga nisbatan elektron impulsining to‘liq momenti:
L = Mnrn+ mere= nh,
|
(4.79)
|
yadro va elektronning chiziqli tezliklari tegishlicha n=rn va e=re ekanligini hisobga olgan holda (4.79) formulani quyidagicha yozish mumkin:
120
L Mr2
|
mr2
|
nh.
|
(4.80)
|
n
|
e
|
|
|
Bunda – doiraviy chastota. (4.80) formulaga (4.77) va (4.78) ifodalardan re va rn larning qiymatlari qo‘yilsa, quyidagi tenglik hosil bo‘ladi:
(4.81) formulada yadroning harakati hisobga olingan. Bunda – yadro va elektronning umumiy massa markazi atrofida harakatlanishini hisobga oladigan keltirilgan massa deyiladi va quyidagicha aniqlanadi:
=
|
|
mM
|
|
,
|
(4.82)
|
|
m + M
|
| |
|
|
|
|
(4.81) formula yadroning harakati hisobga olinmaydigan
|
|
quyidagi
|
|
|
|
|
|
L mr nh,
|
(4.83)
|
|
formula kabidir. Haqiqatan ham
|
r ekanligidan
|
(4.83)
|
|
formulani stasionar holat uchun quyidagicha yozish mumkin:
|
|
|
L = mr 2
|
= nh .
|
(4.84)
|
|
Shunday qilib, (4.81) formula (4.84) formula bilan mos keladi. (4.81) formulada faqat elektron massasi keltirilgan massa bilan almashtirilgan. (4.84) formula (4.81) formulaga nisbatan yaqinlashgan formuladir. Buni M>>m va
|
|
=
|
|
|
|
mM
|
|
|
|
» m
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| | |
|
|
|
m + M
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
ekanligidan ko‘rish mumkin. Tizimning potensial
|
|
energiyasi
|
| |
quyidagicha aniqlanadi:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
U = -
|
|
e2
|
|
|
.
|
|
|
|
|
|
(4.85)
|
| |
Kinetik energiyasi esa:
|
|
|
|
4
|
0r
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
K =
|
1
|
m
|
2
|
+
|
1
|
|
M
|
2
|
|
=
|
|
2
|
(mr
|
2
|
+ Mr
|
2
|
) .
|
(4.86)
|
| |
|
|
|
|
|
n
|
|
|
|
|
| |
|
2
|
e
|
|
2
|
|
|
|
2
|
|
|
e
|
n
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Ma’lum o‘zgartirishlardan so‘ng
|
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
K =
|
|
|
2r 2.
|
|
|
|
|
|
(4.87)
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
121
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Elektron harakatiga Nyuton qonuni tatbiq qilinganda:
|
e
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
| | | |
|
|
|
|
|
|
|
|
= me = m2r.
|
(4.88)
|
| | | |
|
4
|
|
r 2
|
|
|
| | | |
|
0
|
|
|
|
|
r
|
|
|
|
|
|
e
|
|
| | | |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
e
|
|
|
|
|
|
|
| | | |
Bu formulaga (4.77)dan re ning qiymati qo‘yilganda
|
|
| | | |
1
|
|
|
|
е2
|
|
=
|
mM
|
|
|
2
|
r ,
|
(4.89)
|
| | | |
|
4
|
0
|
|
|
r 2
|
|
|
Dostları ilə paylaş: